Ηλεκτρονικό Εμπόριο και Διαφήμιση Φαρμάκων, Συμπληρωμάτων Διατροφής και Καλλυντικών : Τι Ισχύει

Ενώ το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί δραστηριότητα, που δεν υπόκειται σε εκτεταμένη κρατική ρύθμιση, δε συμβαίνει και το ίδιο με την ηλεκτρονική εμπορία και διαφήμιση φαρμάκων, συμπληρωμάτων διατροφής και καλλυντικών. Λόγω της σημασίας των προϊόντων αυτών για τη δημόσια υγεία η εμπορία τους μέσω διαδικτύου δεν είναι ελεύθερη αλλά, στις περιπτώσεις που επιτρέπεται, υπόκειται σε κανόνες, ενώ είναι περιορισμένο το εύρος των επιχειρήσεων, που έχουν το δικαίωμα να την ασκούν.

Ορισμοί
Ως φάρμακο στον νόμο ορίζεται κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών ή σύνθεση που φέρεται να έχει ιδιότητες θεραπευτικές ή προφυλακτικές για ασθένειες ανθρώπων ή ζώων, όπως επίσης κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να χορηγηθεί σε ανθρώπους, με σκοπό είτε να αποκατασταθούν, να διορθωθούν ή να τροποποιηθούν φυσιολογικές λειτουργίες με την άσκηση φαρμακολογικής, ανοσολογικής ή μεταβολικής δράσης, είτε να γίνει ιατρική διάγνωση (άρθρο 2 § 2 β’ Ν. 1316/1983).

Επιπλέον και επειδή πολύς λόγος έχει γίνει, ως «γενόσημο φάρμακο» νοείται ένα φάρμακο με την ίδια ποιοτική και ποσοτική σύνθεση σε δραστικές ουσίες, την ίδια φαρμακοτεχνική μορφή με το φάρμακο αναφοράς και του οποίου η βιοϊσοδυναμία με το φάρμακο αναφοράς έχει αποδειχθεί βάσει των κατάλληλων μελετών βιοδιαθεσιμότητας (άρθρο 11 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Περαιτέρω, ομοιοπαθητικό φάρμακο είναι κάθε φάρμακο, που παράγεται από ουσίες που καλούνται ομοιοπαθητικές πηγές, σύμφωνα με μια μέθοδο ομοιοπαθητικής παραγωγής περιγραφόμενη στην Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία ή, ελλείψει αυτής, στις φαρμακοποιίες που χρησιμοποιούνται σήμερα επισήμως στα κράτη μέλη. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο μπορεί να περιέχει περισσότερα από ένα συστατικά (άρθρο 2 § 15 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Επιπρόσθετα, συμπληρώματα διατροφής είναι τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις (π.χ βρώσιμα εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά όπως βιταμινούχα, μέταλλα, αμινοξέα, πρωτεϊνες, αντιοξειδωτικές ουσίες κ.τ.λ), μεμονωμένων ή σε συνδυασμό, και τα οποία διατίθενται στο εμπόριο σε δοσιμετρικές μορφές, ήτοι μορφές παρουσίασης όπως κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες (άρθρο 2 α ΚΥΑ Y1/Γ.Π. 127962/03/18.2.2004).

Ακόμη, ως καλλυντικό προϊόν ορίζεται κάθε ουσία ή μείγμα που προορίζεται να έλθει σε επαφή με εξωτερικά μέρη του ανθρώπινου σώματος (επιδερμίδα, τριχωτά μέρη του σώματος και της κεφαλής, νύχια, χείλη και εξωτερικά γεννητικά όργανα) ή με τα δόντια και τους βλεννογόνους της στοματικής κοιλότητας, με αποκλειστικό ή κύριο σκοπό τον καθαρισμό τους, τον αρωματισμό τους, τη μεταβολή της εμφάνισής τους, την προστασία τους, τη διατήρησή τους σε καλή κατάσταση ή τη διόρθωση των σωματικών οσμών (άρθρο 2 § 1 α’ Κανονισμού 1223/2009). Εντούτοις, ουσία ή μείγμα που προορίζεται να ληφθεί από το στόμα, με εισπνοή, με ένεση ή με εμφύτευση στο ανθρώπινο σώμα δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση καλλυντικό προϊόν (άρθρο 2 § 2 Κανονισμού 1223/2009).

Η εκτίμηση με βάση την οποία αποφασίζεται εάν ένα προϊόν είναι καλλυντικό προϊόν γίνεται κατά περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά του προϊόντος τους σκοπούς της χρήσης του. Στα καλλυντικά μπορούν να περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: κρέμες, γαλακτώματα, λοσιόν, γέλες και λάδια για το δέρμα, μάσκες ομορφιάς, χρωματισμένες βάσεις (υγρά, πάστες, πούδρες), πούδρες για το μακιγιάζ, πούδρες για χρήση μετά το λουτρό, πούδρες για την υγιεινή του σώματος, σαπούνια για το μπάνιο, αποσμητικά σαπούνια, αρώματα, κολόνιες και ύδωρ Κολωνίας, παρασκευάσματα για το μπάνιο και το ντους (άλατα, αφροί, λάδια, γέλες), αποτριχωτικά, αποσμητικά και αντιιδρωτικά, χρωστικές μαλλιών, προϊόντα για το κατσάρωμα, το ίσιωμα και τη στερέωση των μαλλιών, προϊόντα για τη διευθέτηση των μαλλιών (φορμάρισμα), προϊόντα καθαρισμού των μαλλιών (λοσιόν, σκόνες, σαμπουάν), προϊόντα συντήρησης των μαλλιών (λοσιόν, κρέμες, λάδια), προϊόντα για την κόμμωση (λοσιόν, λάκ, μπριγιαντίνες), προϊόντα ξυρίσματος (κρέμες, αφροί, λοσιόν), προϊόντα για το μακιγιάζ και προϊόντα για την αφαίρεση του μακιγιάζ (ντεμακιγιάζ) προϊόντα προοριζόμενα να χρησιμοποιηθούν στα χείλη, προϊόντα για την περιποίηση των δοντιών και του στόματος, προϊόντα για την περιποίηση και το βάψιμο των νυχιών, προϊόντα για την περιποίηση των ευαίσθητων περιοχών του σώματος, εξωτερικής χρήσης, προϊόντα αντιηλιακά, προϊόντα για μαύρισμα χωρίς ήλιο, προϊόντα για τη λεύκανση του δέρματος και προϊόντα αντιρρυτιδικά (σκέψη 7 Κανονισμού 1223/2009). Σε περίπτωση αμφιβολίας για το αν ένα προϊόν εμπίπτει στον ορισμό του “καλλυντικού” ή του «φαρμάκου» υπόκειται στην σχετική νομοθεσία περί φαρμάκων (άρθρο 3 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Ως «διαφήμιση φαρμάκων» νοείται οποιαδήποτε μορφή παροχής πληροφοριών από πόρτα σε πόρτα ή προσέλκυση πελατείας ή παροχή κινήτρων που αποσκοπεί στην προώθηση της συνταγογράφησης, της προμήθειας, της πώλησης ή της κατανάλωσης φαρμάκων. Περιλαμβάνει ιδίως (άρθρο 118 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013) :

  • τη διαφήμιση των φαρμάκων που απευθύνεται στο κοινό,
  • τη διαφήμιση των φαρμάκων που απευθύνεται στα άτομα που είναι εξουσιοδοτημένα να χορηγούν συνταγές ή να προμηθεύουν τα φάρμακα,
  • την επίσκεψη ιατρικών επισκεπτών σε άτομα που είναι εξουσιοδοτημένα να χορηγούν συνταγές,
  • την προμήθεια δειγμάτων,
  • την προτροπή για προμήθεια φαρμάκων ή για συνταγογράφησή τους μέσω της παροχής, της προσφοράς ή της υπόσχεσης πλεονεκτημάτων ή δώρων, χρηματικών ή σε είδος, εκτός αν η πραγματική αξία τους είναι ελάχιστη,
  • τη χορηγία συναντήσεων εμπορικής προώθησης στις οποίες παρίστανται άτομα εξουσιοδοτημένα να διαθέτουν φάρμακα ή να χορηγούν τις σχετικές συνταγές,
  • τη χορηγία επιστημονικών συνεδρίων στα οποία συμμετέχουν πρόσωπα τα οποία είναι εξουσιοδοτημένα να χορηγούν συνταγές ή να προμηθεύουν φάρμακα, ιδίως δε την κάλυψη των εξόδων ταξιδιού και διαμονής των συμμετεχόντων.

Δεν θεωρείται όμως διαφήμιση φαρμάκων (άρθρο 118 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013) :

  1. η επισήμανση και τα φύλλα οδηγιών που υπόκεινται στις διατάξεις του Μέρους V,
  2. η αλληλογραφία, συνοδευόμενη, ενδεχομένως, από κάθε άλλο μη διαφημιστικό έγγραφο, που απαιτείται για να απαντηθούν συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με κάποιο συγκεκριμένο φάρμακο,
  3. οι συγκεκριμένες πληροφορίες και τα σχετικά έγγραφα που αφορούν, για παράδειγμα, τις αλλαγές συσκευασίας, τις προειδοποιήσεις σχετικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες στο πλαίσιο των γενικών προφυλάξεων για τα φάρμακα, καθώς και τους καταλόγους πώλησης και τους καταλόγους τιμών, εφόσον δεν περιέχουν καμία πληροφορία σχετικά με το φάρμακο,
  4. οι πληροφορίες σχετικά με την ανθρώπινη υγεία ή ασθένειες, εφόσον δεν γίνεται άμεση ή έμμεση αναφορά στα φάρμακα.

Νομικό Πλαίσιο
Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση ΔΥΓ 3α/32221/2013 με τίτλο “Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας προς την αντίστοιχη νομοθεσία της Ε.Ε. στον τομέα της παραγωγής και της κυκλοφορίας φαρμάκων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση”, ενσωματώθηκε στην Ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 2001/83/ΕΚ, που αποτελεί τον Κοινοτικό Κώδικα Φαρμάκων και περιλαμβάνει τις πιο βασικές διατάξεις δικαίου για τη ρύθμιση της αγορών των φαρμάκων στην ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά (ΦΕΚ 1049/Β/29-04-2013). Περαιτέρω, με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 726/2004 “για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση” ιδρύθηκε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, ο οποίος αποτελεί και την υπηρεσία μίας στάσης για την αδειοδότηση της κυκλοφορίας φαρμάκων σε όλα τα κράτη – μέλη.

Επίσης, με την Κοινή Υπουργική Απόφαση Y1/Γ.Π. 127962/03/18.2.2004 ενσωματώθηκε στην Ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 2002/46/ΕΚ για τα συμπληρώματα διατροφής (ΦΕΚ 395/Β/27-02-2004).

Αντίστοιχα, η αγορά των καλλυντικών ρυθμίζεται ομοιόμορφα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1223/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009 για τα καλλυντικά προϊόντα. Σχετικές εθνικές διατάξεις δικαίου περιλαμβάνονται στην KYA ΔΥΓ 3(α)/ΓΠ132979 για τη νόμιμη κυκλοφορία καλλυντικών προϊόντων στην Ελληνική αγορά (ΦΕΚ 352/Β/18-03-05).

Σημαντικά επίσης νομοθετήματα σε σχέση με την αγορά φαρμάκων είναι ο Νόμος 1316/1983 για την ίδρυση, οργάνωση και τις αρμοδιότητες του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.). Με τον νόμο αυτόν ο ΕΟΦ ορίζεται ως αρμόδια αρχή για την εποπτεία όχι μόνο της αγοράς φαρμάκων αλλά και των αγορών συμπληρωμάτων διατροφής και καλλυντικών (άρθρο 2 § 2 και 4 του Ν. 1316/1983). Περαιτέρω, ο Ν. 1963/1991 περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των διατάξεων της φαρμακευτικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ 138/Α/1991), στον οποίο και προβλέπεται το καθεστώς της αδειοδότησης των φαρμακείων.

Η κείμενη νομοθεσία διαφοροποιεί τους όρους και τις προϋποθέσεις της διαφήμισης φαρμάκων ανάλογα με το σε ποιους αυτή απευθύνεται. Η διαφήμιση φαρμάκων υπόκειται σε αυστηρότερες δεσμεύσεις, εφόσον απευθύνεται στο καταναλωτικό κοινό. Αντιθέτως, η διαφήμιση, που απευθύνεται σε πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα να συνταγογραφούν ή να προμηθεύουν φάρμακα [λ.χ. φαρμακοποιοί], υπόκειται σε λιγότερο αυστηρές δεσμεύσεις.

Η κείμενη νομοθεσία δεν κάνει διάκριση ανάλογα με το μέσο της διαφήμισης, που κάθε φορά επιλέγεται. Έτσι, εφαρμόζεται το ίδιο νομικό πλαίσιο περί διαφήμισης φαρμάκων, ανεξαρτήτως αν αυτή λαμβάνει χώρα μέσω διαδικτύου ή μέσω τηλεφώνου ή πόρτα – πόρτα.

Όροι και Προϋποθέσεις της Ηλεκτρονικής Εμπορίας Φαρμάκων
Κατ’ αρχάς, σημειώνεται πως κανένα φάρμακο δεν δύναται να διατεθεί στην ελληνική αγορά, είτε από κατάστημα είτε εξ αποστάσεως, δίχως άδεια κυκλοφορίας από τον Ε.Ο.Φ., εκτός αν έχει εκδοθεί άδεια κυκλοφορίας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την κυκλοφορία σε όλη την ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 726/2004. Άδεια είναι επίσης αναγκαία για οποιεσδήποτε πρόσθετες περιεκτικότητες, φαρμακοτεχνικές μορφές, οδούς χορήγησης και συσκευασίες, καθώς και για κάθε τροποποίηση και επέκταση φαρμάκου (άρθρα 2 § 4 Ν. 1316/1983, 8 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Η άδεια ισχύει για πέντε έτη και δύναται να ανανεώνεται (άρθρο 40 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Για τα ομοιοπαθητικά φάρμακα και τα φάρμακα φυτικής προέλευσης ισχύει ειδική απλουστευμένη διαδικασία έγκρισης (άρθρα 17 και 21 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Υπεύθυνος κατά τον νόμο για όλες τις υποχρεώσεις που συνδέονται με την κυκλοφορία του εκάστοτε φαρμάκου είναι ο  κάτοχος της σχετικής άδειας (άρθρο 2 § 20 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Ο ορισμός αντιπροσώπου δεν απαλλάσσει τον κάτοχο της αδείας κυκλοφορίας από την κατά νόμο ευθύνη. Ο τοπικός αντιπρόσωπος ευθύνεται αυτοτελώς και παραλλήλως με τον κάτοχο της άδειας (άρθρο 8 § 1α ΔΥΓ 3α/32221/2013). Κατά συνέπεια, οποιοδήποτε κατάστημα ηλεκτρονικής εμπορίας φαρμάκων θα πρέπει να διακινεί φάρμακα, τα οποία έχουν νομίμως αδειοδοτηθεί για να κυκλοφορούν στην Ελλάδα, άλλως ο νόμιμος εκπρόσωπος του καταστήματος θα φέρει σοβαρές ευθύνες.

Η ηλεκτρονική εμπορία αλλά και κάθε είδους πώληση εξ αποστάσεως στο κοινό φαρμάκων, που χορηγούνται με ιατρική συνταγή ή που αποζημιώνονται από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, απαγορεύεται. Για τα λοιπά φάρμακα η πώληση εξ αποστάσεως μέσω των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας επιτρέπεται μόνο από νομίμως λειτουργούντα φαρμακεία (άρθρο 116 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Η αποκλειστική διάθεση φαρμάκων από φαρμακεία ακόμη και σε παραγγελίες από απόσταση αιτιολογείται από την έννομη αντιμετώπιση του φαρμάκου ως κοινωνικού αγαθού και όχι ως εμπορεύματος (άρθρο 4 § 1 Ν. 1963/1991).

Σημειώνεται ότι ηλεκτρονική εμπορία φαρμάκων δεν μπορούν να διεξάγουν ούτε οι νομίμως αδειοδοτημένοι χονδρέμποροι φαρμάκων, οι οποίοι όμως δεν έχουν άδεια φαρμακείου για λιανικές πωλήσεις. Χονδρική πώληση φαρμάκων είναι κάθε δραστηριότητα που συνίσταται στην προμήθεια, κατοχή, εφοδιασμό ή εξαγωγή φαρμάκων, εκτός από τη διάθεση φαρμάκων στο κοινό. Οι δραστηριότητες αυτές ασκούνται από τους παραγωγούς ή τους αντιπροσώπους τους, τους εισαγωγείς ή άλλους χονδρεμπόρους (άρθρο 2 § 17 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Η χονδρική πώληση φαρμάκων επιτρέπεται μόνο κατόπιν λήψης σχετικής άδειας από τον ΕΟΦ και μόνο συγκεκριμένες επιχειρήσεις, όπως παραγωγούς φαρμάκων και φαρμακαποθήκες (άρθρο 103 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Η άδεια όμως χονδρικής πώλησης φαρμάκων είναι διάφορη της άδειας ίδρυσης φαρμακείου του άρθρου 1 του Ν. 1963/1991, η οποία είναι απαραίτητη για την νόμιμη λιανική πώληση φαρμάκων σε τελικούς καταναλωτές, όπως συμβαίνει κατά κανόνα στην πώληση φαρμάκων μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου.

Συμπερασματικά, η ηλεκτρονική εμπορία των παραπάνω κατηγοριών φαρμάκων δεν επιτρέπεται από κάθε επιχείρηση αλλά μόνο από ήδη λειτουργούντα νομίμως αδειοδοτημένα από το Ελληνικό κράτος φαρμακεία. Νομίμως λειτουργούντα φαρμακεία σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία είναι όσα λειτουργούνται από Έλληνες ή υπηκόους κράτους – μέλους της Ε.Ε., που έχουν πτυχίο φαρμακοποιού και άδεια άσκησης επαγγέλματος, ενώ έχουν λάβει άδεια ίδρυσης φαρμακείου από το Ελληνικό κράτος. Εντούτοις, πρέπει να γίνει δεκτό με βάση τις γενικές αρχές του πρωτογενούς Ενωσιακού δικαίου ότι ηλεκτρονικές πωλήσεις φαρμάκων σε Έλληνες καταναλωτές δύνανται νομίμως να εκτελούν και ηλεκτρονικά καταστήματα, που εδρεύουν σε άλλο κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον είναι νομίμως αδειοδοτημένα για τη δραστηριότητα αυτή με βάση τους νόμους του κράτους – μέλους αυτού (βλ. και ΣτΕ 931/2010).

Στους παραβάτες των διατάξεων αυτών επιβάλλονται σωρευτικά (άρθρο 95 § 7 του Ν. 4172/2013) : (α) η χρηματική ποινή των 59 € του πταίσματος του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα καθώς και (β) χρηματικό πρόστιμο είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ έως εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ, με ατομική διοικητική πράξη του Δ.Σ. του Ε.Ο.Φ.

Επιπλέον, όποιος, χωρίς να έχει τα από το νόμο προβλεπόμενα προσόντα του φαρμακοποιού και τη σχετική αδειοδότηση από τις αρμόδιες αρχές, μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου ή από απόσταση πωλεί φάρμακα ή φαρμακευτικά προϊόντα αντιποιούμενος έργο φαρμακοποιού, τιμωρείται με χρηματικό πρόστιμο τριάντα χιλιάδες (30.000) ευρώ έως πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ και σε περίπτωση υποτροπής από πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ έως διακόσιες χιλιάδες (200.000) ευρώ με ατομική διοικητική πράξη του Δ.Σ. του Ε.Ο.Φ., χωρίς να αποκλείονται και ποινικές κυρώσεις.

Για την αφύπνιση και την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τους κινδύνους από την εξ αποστάσεως αγορά φαρμάκων, που παρέχονται παρανόμως στο κοινό, κυρίως δε από τα ψευδεπίγραφα φάρμακα, ο ΕΟΦ διεξάγει ενημερωτικές εκστρατείες, συνεπικουρούμενος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (άρθρο 117 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Επίσης, στην Ενωσιακή νομοθεσία προβλέπεται ο καθορισμός ενός κοινού σε όλη την Ένωση λογοτύπου, με το οποίο θα πιστοποιούνται ως συνάδουσες με τον νόμο οι ιστότοποι ηλεκτρονικής εμπορίας φαρμάκων, ωστόσο ο σχετικός Κανονισμός δεν έχει ακόμη εκδοθεί.

Όροι και Προϋποθέσεις της Ηλεκτρονικής Εμπορίας Συμπληρωμάτων Διατροφής
Κατ’ αρχάς, σημειώνεται πως κανένα συμπλήρωμα διατροφής δεν δύναται να διατεθεί στην ελληνική αγορά, είτε από κατάστημα είτε εξ αποστάσεως, δίχως προηγούμενη γνωστοποίηση συμμόρφωσης με το σχετικό νομικό πλαίσιο, η οποία απευθύνεται προς τον ΕΟΦ (άρθρο 10 ΚΥΑ 127962/03/18.2.2004).

Η ηλεκτρονική εμπορία και η εξ αποστάσεως πώληση συμπληρωμάτων διατροφής φαρμάκων επιτρέπεται για όλα τα συμπληρώματα διατροφής, που νομίμως διανέμονται στην Ελληνική επικράτεια (άρθρο 10α § 2 ΚΥΑ 127962/03/18.2.2004). Επιτρέπεται όμως να γίνεται μόνο από νομίμως αδειδοτημένα φαρμακεία καθώς και καταστήματα τα οποία, κατά την κείμενη νομοθεσία, επιτρέπεται να πωλούν τυποποιημένα τρόφιμα (άρθρο 10α § 1 ΚΥΑ 127962/03/18.2.2004).

Η απαγόρευση διάθεσης συμπληρωμάτων διατροφής εκτός φαρμακείων δεν αντίκειται στο Σύνταγμα και στην Ενωσιακή νομοθεσία. Και αυτό γιατί το μέτρο αυτό περιορίζει επιτρεπτώς την επιχειρηματική ελευθερία , δεδομένου ότι είναι μέτρο γενικό και αντικειμενικό και αποσκοπεί στην προστασία της ανθρώπινης υγείας, δηλαδή στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, από το ενδεχόμενο υπερβολικής ή ανεξέλεγκτης πρόσληψης ουσιών, όπως οι βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία, δυνητικά επιβλαβών για την υγεία, για την οποία το κράτος οφείλει να μεριμνά και προληπτικώς, σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 21 § 3 του Συντάγματος (βλ. και ΣτΕ 931/2010, πρβλ. ΣτΕ 3619/2008, 2998/1988 ολομ.).

Στους παραβάτες των διατάξεων αυτών δύναται να επιβάλλεται, μεταξύ άλλων, χρηματικό πρόστιμο έως εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ με ατομική διοικητική πράξη του Δ.Σ. του Ε.Ο.Φ (άρθρο 19 ν.δ. 96/1973).

Όροι και Προϋποθέσεις της Ηλεκτρονικής Εμπορίας Καλλυντικών
Κανένα καλλυντικό δεν δύναται να διατεθεί νομίμως στην Ελληνική αγορά αλλά και, γενικότερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε από κατάστημα είτε εξ αποστάσεως, δίχως προηγούμενη κοινοποίηση με ηλεκτρονικά μέσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (άρθρο 13 Κανονισμού 1223/2009). Επιπλέον, για καλλυντικά, που παράγονται στην Ελλάδα, είναι υποχρεωτική και η υποβολή στον ΕΟΦ αντιγράφων της ηλεκτρονικής αυτής κοινοποίησης. Περαιτέρω, διανομείς καλλυντικών στην Ελληνική επικράτεια υποχρεούνται ετησίως σε υποβολή στον ΕΟΦ καταλόγου των καλλυντικών, που διανέμουν (ΚΥΑ ΔΥΓ 3(α)/ΓΠ132979). Ατύπως δε ζητείται κοινοποίηση στην περίπτωση της οικοτεχνίας καλλυντικών, εφόσον οι ποσότητες είναι μικρές και ο κάθε ενδιαφερόμενος αγοράζει με δική του ευθύνη.

Η λιανική πώληση καλλυντικών προϊόντων μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου ή συμβάσεων από απόσταση στην Κοινοτική αγορά επιτρέπεται από οποιαδήποτε επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου, εντούτοις τέτοιες επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται από τον νόμο ως διανομείς καλλυντικών και φέρουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις (άρθρο 2 § 1 ε’ Κανονισμού 1223/2009).

Έτσι, σε περίπτωση που για διακινούμενα καλλυντικά προϊόντα μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου έχει ήδη οριστεί ως υπεύθυνο πρόσωπο εντός των ορίων της Κοινότητας ο παρασκευαστής ή ο εισαγωγέας αυτών, η επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου ως διανομέας φέρει τις εξής υποχρεώσεις (άρθρο 6 Κανονισμού 1223/2009) :

  1. Ενεργεί με τη δέουσα μέριμνα όσον αφορά τις νόμιμες απαιτήσεις.
  2. Πριν διαθέσει καλλυντικό προϊόν στην αγορά, οφείλει να επαληθεύει : (α) ότι υπάρχουν οι νόμιμες πληροφορίες επισήμανσης, (β) ότι τηρούνται οι νόμιμες απαιτήσεις περί γλώσσας, (γ)  ότι η προθεσμία της ελάχιστης διατηρησιμότητας δεν έχει εκπνεύσει.
  3. Στις περιπτώσεις που εκτιμά ή έχει λόγο να πιστεύει ότι : (α) καλλυντικό προϊόν δεν συμμορφώνεται με τις νόμιμες απαιτήσεις, δεν διαθέτει το προϊόν στην αγορά μέχρι να επιτευχθεί η συμμόρφωση αυτού, (β) καλλυντικό προϊόν που έχει τοποθετήσει στην αγορά δεν συμμορφώνεται με τις νόμιμες απαιτήσεις, διασφαλίζει ότι λαμβάνονται τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα για να επιφέρει τη συμμόρφωση του προϊόντος ή να το αποσύρει από την αγορά ή να το ανακαλέσει, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, (β) σε περίπτωση που το καλλυντικό προϊόν ενέχει κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, ενημερώνει αμέσως τις αρμόδιες εθνικές αρχές των κρατών μελών στα οποία έχει διαθέσει το προϊόν και την αρμόδια αρχή του κράτους μέλους στο οποίο ο φάκελος πληροφοριών του προϊόντος είναι προσβάσιμος και παρέχει πληροφορίες, ιδίως σχετικά με τη μη συμμόρφωση και με τα ληφθέντα διορθωτικά μέτρα.
  4. Διασφαλίζει ότι, για την χρονική περίοδο κατά την οποία το προϊόν είναι υπό την ευθύνη της, οι συνθήκες αποθήκευσης ή μεταφοράς δεν θέτουν σε κίνδυνο τη συμμόρφωσή της με τις νόμιμες απαιτήσεις για την ασφάλειά του.
  5. Παράσχει στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματος αυτού όλες τις πληροφορίες και τα στοιχεία που απαιτούνται για να καταδειχθεί η συμμόρφωση του προϊόντος με τις νόμιμες απαιτήσεις σε γλώσσα ευκόλως κατανοητή από την εν λόγω αρχή.

Όταν η επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου τοποθετεί καλλυντικό στην Κοινοτική αγορά με το δικό της όνομα ή εμπορικό σήμα ή τροποποιεί προϊόν που έχει ήδη τοποθετηθεί στην αγορά κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επηρεάζεται η συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες απαιτήσεις, τότε φέρει τις πλήρεις υποχρεώσεις του υπευθύνου προσώπου, που προβλέπονται από τον νόμο, οι κυριότερες από τις οποίες είναι οι εξής :

  • Υποχρεώσεις ασφάλειας.
  • Υποχρεώσεις ορθής παρασκευαστικής πρακτικής.
  • Υποχρεώσεις για τη διενέργεια εκτίμησης ασφάλειας και τη σύνταξη έκθεσης ασφάλειας του καλλυντικού.
  • Υποχρεώσεις για τη διατήρηση φακέλου πληροφοριών προϊόντος για χρονική διάρκεια 10 ετών μετά την ημερομηνία διάθεσης της τελευταίας παρτίδας του καλλυντικού προϊόντος στην αγορά και παροχή στον ΕΟΦ άμεσης πρόσβαση στο φάκελο σε ηλεκτρονική ή άλλη μορφή.
  • Υποχρεώσεις για την κοινοποίηση με ηλεκτρονικά μέσα στην Επιστημονική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια των Καταναλωτών (ΕΕΑΚ) πληροφοριών για το διατιθέμενο καλλυντικό.

Όροι και Προϋποθέσεις της Ηλεκτρονικής Διαφήμισης Φαρμάκων
Για την ηλεκτρονική διαφήμιση φαρμάκων ισχύει ό,τι και για τη διαφήμιση φαρμάκων με μη ηλεκτρονικά μέσα. Έτσι, κάθε διαφήμιση φαρμάκου, για το οποίο δεν έχει χορηγηθεί άδεια κυκλοφορίας, απαγορεύεται (άρθρο 119 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Επίσης, απαγορεύεται η απευθυνόμενη στο κοινό διαφήμιση φαρμάκων (άρθρο 120 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013) :

α) που μπορούν να χορηγηθούν μόνο με ιατρική συνταγή,
β) που περιέχουν ψυχοτρόπες ή ναρκωτικές ουσίες,
γ) που αποζημιώνονται από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης.

Απολύτως απαγορεύεται και η άμεση διάθεση φαρμάκων στο κοινό για λόγους προώθησης τους από τις φαρμακοβιομηχανίες (άρθρο 120 § 5 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Τα μόνα φάρμακα, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαφήμισης, που απευθύνεται στο κοινό, είναι αυτά τα οποία, λόγω της σύνθεσης και του σκοπού τους, προορίζονται και σχεδιάστηκαν, για να χρησιμοποιούνται χωρίς την παρέμβαση ιατρού για τη διάγνωση, ή την θεραπευτική αγωγή ή, σε περίπτωση ανάγκης με τη συμβουλή του φαρμακοποιού (άρθρο 120 § 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Για τα φάρμακα αυτά η διαφήμιση επιτρέπεται, εφόσον όλα τα στοιχεία της ανταποκρίνονται στις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην περίληψη των χαρακτηριστικών του προϊόντος (άρθρο 119 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Επιπλέον, τέτοια διαφήμιση :

  • πρέπει να προάγει την ορθολογική χρήση του φαρμάκου, παρουσιάζοντας το με τρόπο αντικειμενικό και χωρίς να υπερβάλλονται οι ιδιότητες του (άρθρo 119 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013),
  • δεν πρέπει να είναι παραπλανητική (άρθρo 119 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013).
  • πρέπει να είναι σχεδιασμένη με τρόπο που να καθιστά προφανή τον διαφημιστικό χαρακτήρα του μηνύματος, το δε προϊόν να προσδιορίζεται σαφώς ως φάρμακο (άρθρo 121 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013),
  • πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον: (α) την ονομασία του φαρμάκου και την κοινόχρηστη ονομασία όταν το φάρμακο περιλαμβάνει μία μόνο δραστική ουσία, (β) τις απαραίτητες πληροφορίες για την καλή χρήση του φαρμάκου, (γ) ρητή και ευανάγνωστη προτροπή να διαβαστούν προσεκτικά οι οδηγίες που αναγράφονται στο εσώκλειστο φυλλάδιο ή στην εξωτερική συσκευασία, ανάλογα με την περίπτωση. Κατά παρέκκλιση, μπορεί να περιλαμβάνει μόνον την ονομασία του φαρμάκου ή τη διεθνή κοινόχρηστη ονομασία του, εφόσον υπάρχει, ή το εμπορικό σήμα, εφόσον αποκλειστικός σκοπός της διαφήμισης είναι η υπενθύμιση της ονομασίας αυτής (άρθρo 119 § 1 και 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Η διαφήμιση φαρμάκου, η οποία απευθύνεται στο κοινό, δεν μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε στοιχείο το οποίο (άρθρο 122 ΔΥΓ 3α/32221/2013) :

  • εμφανίζει ως περιττή την επίσκεψη σε ιατρό ή τη χειρουργική επέμβαση, ιδίως παρέχοντας διάγνωση ή συνιστώντας θεραπεία δι` αλληλογραφίας,
  • υπαινίσσεται ότι η επίδραση του φαρμάκου είναι εγγυημένη, δεν συνοδεύεται από ανεπιθύμητες ενέργειες ή είναι καλύτερο ή ισοδύναμο με άλλη θεραπεία ή φάρμακα,
  • υπαινίσσεται ότι η υγεία του ατόμου μπορεί να βελτιωθεί με τη χρήση του φαρμάκου,
  • υπαινίσσεται ότι η υγεία του ατόμου μπορεί να υποστεί βλάβη αν δεν χρησιμοποιήσει το φάρμακο.
  • απευθύνεται κατ` αποκλειστικότητα ή κατά κύριο λόγο στα παιδιά,
  • αναφέρεται σε σύσταση επιστημόνων, ατόμων ασχολούμενων επαγγελματικά με την υγεία ή
  • άλλων διασήμων ατόμων που, αν και δεν είναι ούτε επιστήμονες ούτε επαγγελματικά ασχολούμενοι με την υγεία, μπορούν, λόγω φήμης, να προωθήσουν την κατανάλωση φαρμάκων,
  • εξομοιώνει το φάρμακο με είδος διατροφής, με καλλυντικό ή άλλο καταναλωτικό προϊόν,
  • υπαινίσσεται ότι η ασφάλεια ή η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου οφείλεται στο γεγονός ότι πρόκειται για φυσικό προϊόν,
  • θα μπορούσε, περιγράφοντας ή αναπαριστώντας λεπτομερώς τα συμπτώματα μιας μεμονωμένης περίπτωσης, να προκαλέσει λανθασμένη αυτοδιάγνωση,
  • αναφέρεται, με υπερβολικά ανησυχητικό ή παραπλανητικό τρόπο, σε διαβεβαιώσεις σχετικές με την επίτευξη ίασης,
  • χρησιμοποιεί, με υπερβολικά ανησυχητικό ή παραπλανητικό τρόπο, οπτικές αναπαραστάσεις  των αλλοιώσεων του ανθρώπινου σώματος που οφείλονται σε ασθένειες ή τρώσεις, ή τη δράση του φαρμάκου στο ανθρώπινο σώμα ή σε μέρη του.

Η Διαφήμιση Φαρμάκων σε Πρόσωπα που Δεν Είναι Τελικοί Καταναλωτές
Επιτρέπεται η διαφήμιση κάθε είδους φαρμάκου, εφόσον απευθύνεται σε πρόσωπα εξουσιοδοτημένα να χορηγούν τις σχετικές συνταγές ή να προμηθεύουν το φάρμακο (άρθρο 123 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Επιτρέπεται η διαφήμιση κάθε είδους φαρμάκου, εφόσον τα πρόσωπα, στα οποία απευθύνεται, δεν είναι τελικοί καταναλωτές.

Οι όροι και οι προϋποθέσεις, στους οποίους πρέπει να ανταποκρίνεται η διαφήμιση στα παραπάνω πρόσωπα, έχουν ως εξής :

  • Όλα τα στοιχεία της διαφήμισης ανταποκρίνονται στις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην περίληψη των χαρακτηριστικών του φαρμάκου (άρθρο 119 § 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013).
  • Τέτοια διαφήμιση προάγει την ορθολογική χρήση του φαρμάκου, παρουσιάζοντας το με τρόπο αντικειμενικό και χωρίς να υπερβάλλονται οι ιδιότητες του και δεν είναι παραπλανητική (άρθρο 119 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013).
  • Τέτοια διαφήμιση αναφέρει την κατάταξη φαρμάκου όσον αφορά τους όρους προϋποθέσεις χορήγησης (άρθρο 123 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013),
  • Τέτοια διαφήμιση αναφέρει την τιμή πώλησης ή ενδεικτική τιμή των διαφόρων συσκευασιών (άρθρο 123 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013),
  • Τέτοια διαφήμιση εμπεριέχει ρητή και ευανάγνωστη προτροπή να αναφέρεται κάθε εικαζόμενη/πιθανολογούμενη ανεπιθύμητη ενέργεια απευθείας στον Ε.Ο.Φ., σύμφωνα με το εθνικό σύστημα αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών (άρθρο 123 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Κατ’ εξαίρεση, η διαφήμιση φαρμάκου σε πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα να συνταγογραφούν ή να προμηθεύουν τα προϊόντα αυτά, μπορεί απλώς να περιλαμβάνει μόνον την ονομασία του φαρμάκου ή τη διεθνή κοινόχρηστη ονομασία του εφόσον υπάρχει, ή το εμπορικό σήμα εφόσον αποκλειστικός σκοπός της διαφήμισης είναι η υπενθύμιση της ονομασίας αυτής (άρθρο 123 § 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Ειδικότερα, για την έντυπη διαφήμιση φαρμάκων σε πρόσωπα, που δεν είναι τελικοί καταναλωτές, ισχύουν επιπροσθέτως τα εξής :

  1. Κάθε σχετικό έντυπο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τις παραπάνω πληροφορίες και να διευκρινίζει την ημερομηνία σύνταξης ή της τελευταίας αναθεώρησης του (άρθρο 124 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013).
  2. Όλες οι πληροφορίες, που περιέχονται στο έντυπο, πρέπει να είναι ακριβείς, προσαρμοσμένες στα τελευταία δεδομένα, επαληθεύσιμες και επαρκείς ώστε να επιτρέπουν στον παραλήπτη να διαμορφώσει προσωπική αντίληψη για τη θεραπευτική αξία του φαρμάκου (άρθρο 124 § 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013).
  3. Οι αναφορές, οι πίνακες και οι άλλες εικονογραφήσεις οι οποίες προέρχονται από ιατρικά περιοδικά ή από επιστημονικά συγγράμματα και οι οποίες χρησιμοποιούνται στο έντυπο, πρέπει να αναπαράγονται πιστά και η πηγή τους να διευκρινίζεται επακριβώς (άρθρο 124 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Στις προωθητικές ενέργειες πόρτα- πόρτα οι ιατρικοί επισκέπτες πρέπει να είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι και να έχουν ικανοποιητικές επιστημονικές γνώσεις, ώστε να παρέχουν ακριβείς και, κατά το δυνατόν, πλήρεις πληροφορίες σχετικά με τα φάρμακα που παρουσιάζουν (άρθρο 125 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Κατά τη διάρκεια κάθε επίσκεψης, οι ιατρικοί επισκέπτες οφείλουν να επιδίδουν στο επισκεπτόμενο πρόσωπο ή να έχουν στη διάθεση του για κάθε φάρμακο που παρουσιάζουν, την περίληψη των χαρακτηριστικών του προϊόντος και τις πληροφορίες για την τιμή και τις προϋποθέσεις επιστροφής του κόστους από τα ασφαλιστικά ταμεία (άρθρο 125 § 2 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Τέλος, οφείλουν να αναφέρουν στον ΕΟΦ όλες τις πληροφορίες που αφορούν στη χρήση των φαρμάκων τα οποία διαφημίζουν, ιδιαίτερα όσον αφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες που τους γνωστοποιούνται από τα πρόσωπα που έχουν επισκεφθεί (άρθρο 125 § 3 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Στα πλαίσια της προώθησης των πωλήσεων φαρμάκων στα πρόσωπα, που δεν είναι τελικοί καταναλωτές, απαγορεύεται η παροχή, προσφορά ή υπόσχεση δώρου, χρηματικού ωφελήματος ή ωφελήματος εις είδος εκτός από τα είδη αμελητέας αξίας που έχουν σχέση με το επάγγελμα του ιατρού ή φαρμακοποιού (άρθρο 126 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Η άμεση ή έμμεση προσφορά φιλοξενίας σε τέτοια πρόσωπα κατά τη διάρκεια αποκλειστικα επαγγελματικών ή επιστημονικών εκδηλώσεων επιτρέπεται, εφόσον περιορίζεται αυστηρά στον κύριο στόχο της εκδήλωσης και δεν επεκτείνεται σε άλλα πρόσωπα πέραν των επαγγελματιών του τομέα της υγείας (άρθρα 126 § 2 και 127 ΔΥΓ 3α/32221/2013). Εμπορικές πρακτικές σε θέματα τιμών, περιθωρίων κέρδους και εκπτώσεων δεν θίγονται από τα παραπάνω (άρθρο 126 § 4 ΔΥΓ 3α/32221/2013).

Δωρεάν παροχή δειγμάτων φαρμάκων στα πλαίσια προωθητικών ενεργειών σε πρόσωπα που δεν είναι τελικοί καταναλωτές επιτρέπεται, εφόσον (άρθρο 127 § 1 ΔΥΓ 3α/32221/2013) :

  1. Πρόκειται για μικρό αριθμό δειγμάτων ετησίως που περιορίζεται ανά φάρμακο και ανά άτομο εξουσιοδοτημένο να χορηγεί συνταγή,
  2. Κάθε προσφορά δειγμάτων ανταποκρίνεται σε γραπτή αίτηση του συνταγογραφούντος με ημερομηνία και υπογραφή,
  3. Οι προμηθευτές των δειγμάτων διατηρούν επαρκές σύστημα ελέγχου και λογοδοσίας,
  4. Τα δείγματα είναι μεγαλύτερα από τη μικρότερη εμπορική συσκευασία,
  5. Τα δείγματα φέρουν την ένδειξη «δωρεάν ιατρικό δείγμα απαγορεύεται η πώληση», ή άλλη ανάλογη ένδειξη,
  6. Τα δείγματα συνοδεύονται από αντίγραφο της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος,
  7. Δεν παρέχεται κανένα δείγμα φαρμάκων που περιέχουν ψυχοτρόπες ή ναρκωτικές ουσίες.

Νομική Συμβουλή : Σε περίπτωση που επιθυμείτε να δραστηριοποιηθείτε στην ηλεκτρονική εμπορία φαρμάκων ή συμπληρωμάτων διατροφής ή καλλυντικών συμβουλευτείτε δικηγόρο για τον έλεγχο νομιμότητας της δραστηριότητάς σας καθώς και για την κατάρτιση κατάλληλων νομικών όρων του ιστοτόπου σας.

Περισσότερα
Οδηγία 2001/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Νοεμβρίου 2001, περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση.
Οδηγία 2002/46/ΕΚ για τα συμπληρώματα διατροφής.
Κανονισμός 726/2004 για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων.
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1223/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009 για τα καλλυντικά προϊόντα.
Πόρταλ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ηλεκτρονική Κοινοποίηση Καλλυντικών.
ΔΥΓ 3α/32221/2013 με τίτλο “Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας προς την αντίστοιχη νομοθεσία της Ε.Ε. στον τομέα της παραγωγής και της κυκλοφορίας φαρμάκων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση, σε συμμόρφωση με την υπ’ αριθμ. 2001/83/ΕΚ Οδηγία «περί κοινοτικού κώδικα για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση», όπως ισχύει” (ΦΕΚ 1049/Β/29-04-2013).