H Δημόσια Εκτέλεση Μουσικής Creative Commons σε Καταστήματα

Για το νόμιμο της δημόσιας εκτέλεσης προστατευόμενης μουσικής σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος απαιτείται η πρότερη καταβολή αμοιβής στους αρμόδιους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας [ΟΣΔ].

Δεν ισχύει όμως το ίδιο για μουσική, που διανέμεται από τους δημιουργούς της με άδειες Creative Commons [CC]. Ειδικότερα, η εκτέλεση σε καταστήματα μουσικής, που έχει αδειοδοτηθεί με την υποάδεια CC, που δεν φέρει τον τίτλο non commercial, και επιτρέπει την εμπορική της χρήση, είναι ελεύθερη και δεν απαιτεί τη λήψη πρότερης άδειας ή την καταβολή αμοιβής σε δημιουργούς, τους ΟΣΔ ή τρίτους.

Συνεπώς, επιχειρηματίες, που επιλέγουν τη χρήση στα καταστήματά τους μουσικής με άδεια CC, που δεν φέρει τον τίτλο non commercial, όχι μόνο λειτουργούν εντός της νομιμότητας αλλά έχουν και κάθε δικαίωμα προς τούτο στα πλαίσια της συνταγματικά κατοχυρωμένης επιχειρηματικής τους ελευθερίας.

Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας σε Μουσικές Συνθέσεις
Με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κάθε πρωτότυπη μουσική σύνθεση, με κείμενο ή χωρίς. Σύμφωνα με τον σχετικό Ν. 2121/1993 οι δημιουργοί μουσικών συνθέσεων, δηλαδή οι συνθέτες και οι στιχουργοί, αποκτούν το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του μουσικού τους έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα).

Εκτός των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας υπέρ των πνευματικών δημιουργών, συγγενικά των παραπάνω δικαιώματα παρέχονται και στους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες (μουσικούς και τραγουδιστές), στους παραγωγούς φωνογραφημάτων και, ενδεχομένως, στους μοντέρ και στους ηχολήπτες.

Με το περιουσιακό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας οι συνθέτες και οι στιχουργοί αποκτούν εκτεταμένες εξουσίες αποκλεισμού τρίτων από τη χρήση των μουσικών τους συνθέσεων, όπως από την αναπαραγωγή και δημόσια εκτέλεσή τους (άρθρο 3 του Ν. 2121/1993). Αντίστοιχα συγγενικά δικαιώματα αποκτούν οι μουσικοί, οι τραγουδιστές και οι παραγωγοί (άρθρα 46 και 49 του Ν. 2121/1993).

Επομένως, για την παραχώρηση άδειας σε δημόσια εκτέλεση της μουσικής τους σε καταστήματα τόσο οι συνθέτες / στιχουργοί όσο και οι μουσικοί, τραγουδιστές και παραγωγοί έχουν το δικαίωμα να απαιτούν σχετικό αντάλλαγμα – αμοιβή από τους ιδιοκτήτες – επιχειρηματίες.

Οι Αρμοδιότητες των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης
Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ) διαχειρίζονται δικαιώματα δημιουργών και δικαιούχων συγγενικών δικαιωμάτων, εφόσον έχει προηγηθεί σχετική έγγραφη μεταβίβαση δικαιώματος ή παροχή σχετικής πληρεξουσιότητας (άρθρα 54 επ. του Ν. 2121/1993).

Προς τον σκοπό της διαχείρισης οι ΟΣΔ έχουν, μεταξύ άλλων, την αρμοδιότητα να καταρτίζουν συμβάσεις με τους χρήστες μουσικών έργων για τους όρους εκμετάλλευσης των έργων αυτών και την οφειλόμενη αμοιβή καθώς και να εισπράττουν την αμοιβή και να κατανέμουν μεταξύ των δημιουργών τα εισπραττόμενα ποσά. Οι ΟΣΔ καταρτίζουν κατάλογο με τις αμοιβές που απαιτούν από τους χρήστες (αμοιβολόγιο).

Χρήστες μουσικής υπόχρεοι απέναντι στους ΟΣΔ είναι και οι ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, που προβαίνουν σε δημόσια εκτέλεση προστατευόμενων μουσικών έργων στα καταστήματά τους. Συνεπώς, εφόσον διαθέτουν σχετικά δικαιώματα διαχείρισης, η δημόσια εκτέλεση μουσικής σε καταστήματα γεννά για τους καταστηματάρχες την υποχρέωση καταβολής αμοιβής στους ακόλουθους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης :

“ΑΕΠΙ” και “ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ”, που εκπροσωπούν συνθέτες και στιχουργούς (βλ. αμοιβολόγια [1] και [2]).
GEA, που εκπροσωπεί παραγωγούς, τραγουδιστές και μουσικούς (βλ. αμοιβολόγιο).

Κατ’ αντιστοιχία, εξυπακούεται ότι οι ΟΣΔ δεν έχουν το δικαίωμα να απαιτούν καταβολή αμοιβής από καταστηματάρχες για μουσικές συνθέσεις, τα δικαιώματα των οποίων δεν έχουν τεθεί υπό τη διαχείρισή τους. Τέτοιες είναι μουσικές συνθέσεις με άδειες CC.

Μουσική με Άδειες Creative Commons
Η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί δέσμη επιμέρους δικαιωμάτων, γι’ αυτό συνοδεύεται συχνά με το ενημερωτικό σημείωμα «all rights reserved». Δημιουργοί, που δεν επιθυμούν τη διατήρηση του συνόλου των δικαιωμάτων τους στη μουσική τους αλλά την υπό όρους παραχώρηση άδειας για την ελεύθερη άσκηση από τρίτους επιμέρους δικαιωμάτων, διαθέτουν τη μουσική τους με άδειες Creative Commons [CC].

Οι άδειες CC αποτελούν άδειες εκμετάλλευσης πνευματικών έργων με αναγνωρισμένη νομική ισχύ τόσο από το Ενωσιακό όσο και από το Ελληνικό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας (άρθρο 13 του Ν. 2121/1993). Με τις άδειες αυτές οι δημιουργοί επιτρέπουν τη χρήση της μουσικής τους σε οποιονδήποτε τρίτο υπό τους όρους της εκάστοτε άδειας.

Κάθε άδεια Creative Commons απαρτίζεται από εισαγωγικό, νομικό και τεχνολογικό μέρος, κάθε ένα από τα οποία επιτελεί αντίστοιχες λειτουργίες που συνδράμουν στη διευκόλυνση της διαδικασίας αδειοδότησης και διάχυσης του εκάστοτε πνευματικού έργου από και προς μη ειδικούς – επαγγελματίες δικαιούχους / χρήστες. Επιπρόσθετα, οι άδειες CC είναι διαφόρων ειδών, παρέχοντας την επιλογή στους δημιουργούς να δίνουν ελεύθερα ή να διατηρούν κατά την διακριτική τους ευχέρεια διαφορετικά κάθε φορά δικαιώματα στη χρήση των πνευματικών τους έργων. Δεδομένου ότι οι άδειες Creative Commons προσφέρονται δωρεάν μέσω διαδικτύου, είναι ευέλικτες στη χρήση και παρέχουν σημαντική ελευθερία κινήσεων στους δημιουργούς, έχουν πια πολύ μεγάλη διείσδυση στην παραγωγή πολιτισμού, με την μουσική δημιουργία να μην αποτελεί εξαίρεση.

Έτσι, μουσική με άδεια CC, που δεν φέρει τον τίτλο non commercial, παρέχεται από τους δημιουργούς της με την άδεια προς οποιονδήποτε χρήστη για την δημόσια εκτέλεσή της ακόμη και για εμπορικούς σκοπούς. Συνεπώς, η χρήση τέτοιας μουσικής σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος είναι απολύτως νόμιμη και δεν απαιτείται καταβολή αμοιβής στους δημιουργούς, σε ΟΣΔ ή οποιουσδήποτε τρίτους.

Διαδικασία Λήψης Αδειών Μουσικής
Για την έκδοση από τους οικείους ΟΤΑ διοικητικής άδειας για τη χρήση και λειτουργία μουσικής και μουσικών οργάνων απαιτείται προηγούμενη προσκόμιση άδειας δημόσιας εκτέλεσης μουσικής από τις “ΑΕΠΙ” και “ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ”, σε περίπτωση που τα δημοσίως εκτελούμενα μουσικά έργα εκπροσωπούνται από τους παραπάνω οργανισμούς (άρθρο 63 § 2 του Ν. 2121/1993).

Αντίθετα, σύμφωνα με την υπ’ αριθμό 24347/2.6.2011 Εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος καταστηματάρχης δεν χρησιμοποιεί ούτε πρόκειται να χρησιμοποιήσει μουσικά έργα εκπροσωπούμενα από τους παραπάνω ΟΣΔ, όπως μουσική με άδειες CC, λαμβάνει με απόλυτα νόμιμες διαδικασίες την άδεια χρήσης και λειτουργίας μουσικής και μουσικών οργάνων με την υποβολή υπεύθυνης δήλωσης του Ν. 1599/1986 με το εξής περιεχόμενο:

«Η μουσική που χρησιμοποιώ στο κατάστημά μου ανήκει αποκλειστικά και μόνον σε δημιουργούς ή άλλους δικαιούχους που δεν έχουν αναθέσει τη διαχείριση του περιουσιακού τους δικαιώματος σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και ειδικότερα στην ΑΕΠΙ και στην ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. Είμαι επίσης ενήμερος ότι το να διαθέτω τηλεόραση ή ραδιοφωνική εγκατάσταση (συμβατική ή διαδικτυακή) στο κατάστημά μου συνιστά δημόσια εκτέλεση προστατευόμενων έργων, για την οποία οφείλονται δικαιώματα στους σχετικούς οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης ή άλλους δικαιούχους. Αντίγραφο της παρούσας υπεύθυνης δηλώσεώς μου εξουσιοδοτείται με την παρούσα δήλωσή μου ο Δήμος [Ο.Τ.Α] να το κοινοποιήσει άμεσα στην ΑΕΠΙ και στην ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ».

Σημειώνεται ότι η αποδεδειγμένη χρήση συσκευής τηλεόρασης ή ραδιοφώνου συνιστά χρήση προστατευόμενης μουσικής εκπροσωπούμενη από τους παραπάνω ΟΣΔ και επομένως οφείλεται αμοιβή, καθώς τα ρεπερτόρια που μεταδίδονται από τους εν λειτουργία ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς συμπεριλαμβάνουν σχεδόν αποκλειστικά και μόνο προστατευόμενες μουσικές συνθέσεις.

Έννομη Προστασία
Όπως αναφέρθηκε, οι ΟΣΔ δεν εκπροσωπούν δημιουργούς μουσικής με CC και, επομένως, δεν έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν αμοιβή για την εκτέλεσή τέτοιας μουσικής σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος.

Σε περίπτωση που συνεργάτες ΟΣΔ πιέζουν παρανόμως για την καταβολή αμοιβής σε σχέση με τη δημόσια εκτέλεση μουσικής με άδειες CC, οι καταστηματάρχες πρέπει να προβαίνουν στις ακόλουθες ενέργειες προάσπισης των νομίμων δικαιωμάτων τους :

(α) Με την παρουσία μαρτύρων να δηλώνουν με απόλυτο τρόπο ότι δεν χρησιμοποιούν μουσική με δικαιώματα που κατέχονται από ΟΣΔ, και
(β) Να διατυπώνουν την κατηγορηματική άρνησή τους να καταβάλλουν οποιαδήποτε αμοιβή στους μη δικαιούχους ΟΣΔ.
(γ) Εφόσον οι παράνομες πρακτικές συνεχίζονται, να ζητούν προφορικώς και με γραπτή εξώδικη διαμαρτυρία την παύση του παράνομου αιτήματος καταβολής αμοιβής για το μέλλον, και,
(δ) Σε περίπτωση που η παράνομη πρακτική των συνεργατών των ΟΣΔ εξακολουθεί, να καταθέτουν αγωγή αποζημίωσης για ηθική βλάβη λόγω της προσβολής της προσωπικότητάς τους και, ειδικότερα, της επιχειρηματικής τους ελευθερίας.

Περισσότερα
Το Ελληνικό τμήμα του Ιδρύματος Creative Commons.
Η υπ’ αριθμόν 24347/2.6.2011 Εγκύκλιος του Υπουργείου Εσωτερικών.
Το σχετικό ενημερωτικό σημείωμα του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας [ΟΠΙ].