Η εγκατάσταση και χρήση καμερών στους χώρους εργασίας για την προστασία προσώπων ή/και αγαθών αλλά και για την εποπτεία των εργαζομένων είναι πλέον συχνό φαινόμενο στη χώρα μας. Ενδεικτικό είναι ότι η αυξημένη ζήτηση για συστήματα βιντεοεπιτήρησης έχει δημιουργήσει μία αντίστοιχη εγχώρια αγορά προϊόντων και υπηρεσιών με εκρηκτική άνθηση.
Οι συνέπειες του φαινομένου δεν είναι αμελητέες. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η βιντεοεπιτήρηση μεταβάλλει τη συμπεριφορά των εργαζομένων και δημιουργεί σοβαρή ψυχολογική πίεση κατά τον εργάσιμο χρόνο. Από την άλλη, σε πολλές επιχειρήσεις η ανάγκη του εργοδότη για την προστασία προσώπων και αγαθών είναι αυξημένη λόγω του είδους των δραστηριοτήτων τους. Για τους λόγους αυτούς έχει θεσπιστεί σχετικό νομικό πλαίσιο, με βάση το οποίο σταθμίζονται κατά περίπτωση τα συγκρουόμενα δικαιώματα εργοδότη – εργαζομένων και καθορίζεται το επιτρεπτό ή μη της χρήσης καμερών στους χώρους εργασίας. Είναι πάντως γεγονός ότι στη χώρα μας η χρήση τέτοιων τεχνολογιών από τον εργοδότη στα πλαίσια της σχέσης εργασίας κινείται κατά κανόνα στα όρια της νομιμότητας με ευθύνη των αρμόδιων δημόσιων αρχών, που λάμπουν δια της απουσίας τους.
Ορισμοί
Ως συστήματα βιντεοεπιτήρησης, στα οποία περιλαμβάνονται ιδίως τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης (CCTV), ορίζονται τα συστήματα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε ένα χώρο, λειτουργούν συνεχώς ή σε τακτά χρονικά διαστήματα και έχουν τη δυνατότητα λήψης ή/και μετάδοσης σήματος εικόνας ή/και ήχου από τον χώρο αυτό προς έναν περιορισμένο αριθμό οθονών προβολής ή/και μηχανημάτων καταγραφής (Οδηγία 1/2011 Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα – ΑΠΔΠΧ).
Νομική Ρύθμιση
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας στους χώρους εργασίας κατ’ αρχάς επιτρέπεται αλλά αποκλειστικά και μόνο για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών και υπό τους όρους του Ν. 2472/1997 και της Οδηγίας 1/2011 της ΑΠΔΠΧ (14 παρ. 5 Ν. 3917/2011). Επομένως, απαγορεύεται η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για τον σκοπό της εποπτείας των εργαζομένων και της βελτίωσης της παραγωγικότητας αυτών (άρθρο 7 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ, Γνωμοδότηση 4/2004 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων μέσω βιντεοεπιτήρησης).
Περαιτέρω, απαραίτητη προϋπόθεση για τη νομιμοποίηση της χρήσης καμερών σε χώρους εργασίας για τον σκοπό της προστασίας προσώπων ή/και αγαθών θα πρέπει να είναι η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης για την επίτευξη του σκοπού αυτού καθώς και η αδυναμία αυτός να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα (άρθρο 4 Ν. 2472/1997). Ως ηπιότερα νοούνται τα μέσα που είναι εξίσου αποτελεσματικά, αλλά λιγότερο επαχθή για το άτομο, π.χ. πρόσληψη προσωπικού ασφαλείας ή τακτικότεροι έλεγχοι από υπάρχον προσωπικό ασφαλείας, σύστημα συναγερμού στην είσοδο και την έξοδο κλειστών χώρων, καλύτερος φωτισμός κλπ (άρθρο 5 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
Επιπρόσθετα, η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιµάται με βάση τον κίνδυνο που ο υπεύθυνος επεξεργασίας θέλει να αντιµετωπίσει, σε σχέση µε τον επιδιωκόµενο σκοπό. Περαιτέρω, τα σηµεία εγκατάστασης των καµερών και ο τρόπος λήψης των δεδοµένων πρέπει να προσδιορίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδοµένα που συλλέγονται να µην είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας και να μη θίγονται τα θεµελιώδη δικαιώµατα των προσώπων που ευρίσκονται στο χώρο που επιτηρείται και ιδίως να µην παραβιάζεται αυτό το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως «νόµιµη προσδοκία ορισµένου βαθµού προστασίας της ιδιωτικής ζωής» σε συγκεκριµένο χώρο (ΑΠΔΠΧ Αποφ 37/2019).
Σε περίπτωση που εγκαθίστανται και χρησιμοποιούνται συστήματα βιντεοεπιτήρησης για τον παραπάνω νόμιμο σκοπό, είναι απαραίτητο να υπάρχουν χώροι για τους εργαζόμενους, που δεν ελέγχονται ούτε παρακολουθούνται (Οδηγία 115/2001 ΑΠΔΠΧ). Επιπρόσθετα, η επιτήρηση δεν πρέπει να περιλαμβάνει χώρους που δεν προορίζονται για την εκπλήρωση επαγγελματικών καθηκόντων, όπως τουαλέτες, μπάνια, αποδυτήρια και χώρους ανάπαυσης (Γνωμοδότηση 4/2004 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων μέσω βιντεοεπιτήρησης). Αν πάλι ο έλεγχος των χώρων εργασίας με συστήματα βιντεοεπιτήρησης είναι διαρκής, τότε αυτός θα πρέπει να γίνεται μόνο εφ΄ όσον αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες της εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και της ασφάλειας των χώρων εργασίας, όπως σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, τράπεζες, εργοστάσια με εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου (Οδηγία 115/2001 ΑΠΔΠΧ).
Ειδικότερες προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για τη νόμιμη χρήση καμερών στους χώρους δουλειάς είναι οι εξής :
- Δεδομένα ήχου : Η επεξεργασία δεδομένων ήχου μπορεί να επιτραπεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο εφόσον ο υπεύθυνος επεξεργασίας αιτιολογήσει την αναγκαιότητα του μέτρου αυτού ειδικά και η ΑΠΔΠΧ το κρίνει ως απολύτως απαραίτητο για την εξυπηρέτηση του επιδιωκόμενου σκοπού.
- Κάμερες με δυνατότητα στρέψης και εστίασης : Η χρήση τέτοιων καμερών μπορεί να επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο εργοδότης παρακολουθεί κινήσεις φυσικών προσώπων σε πραγματικό χρόνο προκειμένου να επέμβει άμεσα προς αποτροπή κάποιου συμβάντος (π.χ. νυχτερινή ασφάλεια σε μεγάλους χώρους, όπως εργοστάσια, αποθήκες κ.α.) και εφόσον έχουν ληφθεί όλα τα απαιτούμενα τεχνικά μέτρα για τον περιορισμό της περιοχής λήψης στην απολύτως απαραίτητη (π.χ. με χρήση της λειτουργίας απόκρυψης περιοχών – λειτουργία “μάσκας”).
- Χρόνος τήρησης : Εφόσον από τη λήψη εικόνων που αποθηκεύονται ή τη λήψη που γίνεται σε πραγματικό χρόνο δεν προκύπτει επέλευση συμβάντος που εμπίπτει στον επιδιωκόμενο σκοπό, τα δεδομένα από τη χρήση των καμερών πρέπει να καταστρέφονται το αργότερο μέσα σε δεκαπέντε (15) εργάσιμες ημέρες (άρθρο 8 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Μέτρα ασφαλείας : Ο εργοδότης οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για το απόρρητο και την ασφάλεια των καταγραφόμενων δεδομένων καθώς και για την προστασία τους από κάθε μορφή αθέμιτης επεξεργασίας (άρθρο 11 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Ειδικές κατηγορίες εργοδοτών : Ο εργοδότης, που ανήκει στις ειδικές κατηγορίες των άρθρων 14 επ. της Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ, πληρεί τους όρους των άρθρων αυτών.
Σε περίπτωση που πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις του νόμου, ο εργοδότης δύναται να προβαίνει σε εγκατάσταση και χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης στους χώρους εργασίας της επιχείρησής του, εφόσον :
- Έχει γνωστοποιήσει στην ΑΠΔΠΧ την εγκατάσταση του επίμαχου κυκλώματος πριν την έναρξη λειτουργίας του (άρθρο 6 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 10 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Προβαίνει σε ενημέρωση των εργαζομένων για την παρακολούθηση και την καταγραφή της δραστηριότητάς τους με ειδικές πινακίδες αλλά και με αναλυτικότερη ενημέρωση, εφόσον του ζητηθεί από εργαζόμενο/ους (άρθρο 11 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 12 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Ανταποκρίνεται σε τυχόν αιτήσεις των εργαζομένων για πρόσβαση στα καταγραφόμενα προσωπικά τους δεδομένα και για διατύπωση αντιρρήσεων εντός 15 ημερών (άρθρα 12 – 13 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 14 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
Μέσα Έννομης Προστασίας
Εργαζόμενοι ή όργανα συλλογικής εκπροσώπησης εργαζομένων, στους χώρους εργασίας των οποίων είναι εγκατεστημένα ή χρησιμοποιούνται συστήματα βιντεοεπιτήρησης κατά παράβαση του νομικού πλαισίου, που περιγράφεται παραπάνω, έχουν το δικαίωμα :
- Να ασκήσουν τα δικαιώματα ενημέρωσης, πρόσβασης και αντίρρησης στα προσωπικά τους δεδομένα, που συλλέγονται και τυγχάνουν επεξεργασίας μέσω των συστημάτων αυτών, καταθέτοντας σχετική αίτηση στον εργοδότη τους (τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις εξαιτίας μίας τέτοιας ενέργειας, όπως πχ απόλυση, είανι και αυτές παράνομες).
- Να προσφύγουν στην ΑΠΔΠΧ, καταγγέλλοντας την παράβαση και ζητώντας την επιβολή προστίμου και τη συμμόρφωση του εργοδότη.
- Να ζητήσουν προσωρινή αλλά και κύρια δικαστική προστασία για την παύση της χρήσης και την αποξήλωση των καμερών καθώς και για αποζημίωση κατ’ ελάχιστο 5.900 € (άρθρο 23 Ν. 2472/1997).
Νομική Συμβουλή : Σε περίπτωση που είστε εργοδότης και επιθυμείτε την εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης στους χώρους εργασίας της επιχείρησής σας, η συμβουλή δικηγόρου κρίνεται απαραίτητη. Αν είστε εργαζόμενος, επιτροπή εργαζομένων ή σωματείο και στον χώρο εργασίας σας υπάρχουν κάμερες, που δεν πληρούν τους παραπάνω όρους νομιμότητας, προβείτε σε κατάθεση προσφυγής στην ΑΠΔΠΧ και ενέργειες για την προσωρινή και κύρια δικαστική σας προστασία.
Περισσότερα
Νόμος 3917/2011 (ΦΕΚ 22/Α΄/21-02-2011).
Οδηγία 115/2001 ΑΠΔΠΧ για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων.
Οδηγία 1/2011 ΑΠΔΠΧ “Χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για την προστασία προσώπων και αγαθών”.
Γνωμοδότηση 8/2001 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο σχέσεων εργασίας.
Γνωμοδότηση 4/2004 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων μέσω βιντεοεπιτήρησης.