Διεκδίκηση Αποζημίωσης για Προσβολή Δικαιώματος Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΔΠΙ) έχει ως κύριο σκοπό την παροχή των κατάλληλων οικονομικών κινήτρων προς τους πνευματικούς δημιουργούς για τη παραγωγή πνευματικών έργων και, τελικά, την προαγωγή της πολιτισμικής δημιουργίας. Για τον λόγο αυτό χορηγεί στους δημιουργούς αποκλειστικά δικαιώματα πάνω στα έργα τους και προβλέπει αυστηρούς κανόνες προστασίας των δικαιωμάτων αυτών. Μία τέτοια πρόβλεψη είναι και αυτή του άρθρου 65 Ν. 2121/1993 για την επιδίκαση επαυξημένης αποζημίωσης σε περίπτωση προσβολής δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ποια Πνευματικά Έργα Προστατεύονται

Κατ’ αρχάς, για να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεκδίκησης αποζημίωσης, θα πρέπει πρώτα να διευκρινιστεί αν και κατά πόσο το σχετικό πνευματικό έργο καλύπτει τις προϋποθέσεις του νόμου, ώστε να χρήζει προστασίας (άρθρο 2 Ν. 2121/1993).

Κύρια προϋπόθεση για την υπαγωγή ενός έργου στις προστατευτικές διατάξεις του νόμου είναι ο πρωτότυπος χαρακτήρας του. Έτσι, από το ΔΠΙ προστατεύεται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κείμενα, οι μουσικές συνθέσεις, με κείμενο ή χωρίς, τα θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, οι χορογραφίες και οι παντομίμες, τα οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των εικαστικών τεχνών, στα οποία περιλαμβάνονται τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, τα χαρακτικά έργα και οι λιθογραφίες, τα αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες, τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, οι εικονογραφήσεις, οι χάρτες, τα τρισδιάστατα έργα που αναφέρονται στη γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη.

Ως έργα νοούνται και οι μεταφράσεις, οι διασκευές, οι προσαρμογές και οι άλλες μετατροπές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης, καθώς και οι συλλογές έργων ή συλλογές εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και στοιχείων, όπως οι εγκυκλοπαίδειες και οι ανθολογίες εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη. Στην προστασία του νόμου εμπίπτουν και οι βάσεις δεδομένων οι οποίες λόγω της επιλογής ή διευθέτησης του περιεχομένου τους αποτελούν πνευματικά δημιουργήματα, καθώς και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους.

Προστατευόμενα Δικαιώματα

Κάθε δημιουργός πρωτότυπου πνευματικού έργου αποκτά με τη δημιουργία του τόσο ηθικό όσο και περιουσιακό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας πάνω σ’ αυτό (άρθρο 1 του νόμου).

Με το περιουσιακό δικαίωμα οι δημιουργοί αποκτούν εκτεταμένες εξουσίες αποκλεισμού της πρόσβασης τρίτων στο έργο τους (άρθρο 3 του νόμου). Έτσι, το περιουσιακό δικαίωμα παρέχει ουσιαστικά την νομική βάση για την εφαρμογή αξιώσεων σε άυλα αγαθά, που ομοιάζουν με το δικαίωμα ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα υλικά πράγματα. Η δε δυνατότητα μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος κατά μέρος ή καθ’ ολοκληρία με έγγραφες συμβάσεις ή άδειες εκμετάλλευσης (3ο κεφάλαιο του νόμου) το καθιστά επιδεκτικό εμπορίας και, κατ’ επέκταση, οικονομικής εκμετάλλευσης.

Από την άλλη το ηθικό δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο και, επομένως, διατηρείται από τον δημιουργό ακόμη και στην περίπτωση της καθ’ ολοκληρίαν παραχώρησης του περιουσιακού δικαιώματος σε τρίτους. Με το ηθικό δικαίωμα ο δημιουργός αποκτά την εξουσία (άρθρο 4 του νόμου) :

α) να αποφασίζει για το χρόνο, τον τόπο και τον τρόπο κατά τους οποίους το έργο του θα καθίσταται προσιτό στο κοινό,
β) να αναγνωρίζεται η πατρότητά του πάνω στο έργο και ειδικότερα να απαιτεί τη μνεία του ονόματός του στα αντίτυπα του έργου του και σε κάθε δημόσια χρήση του έργου του ή, αντίθετα, να κρατάει την ανωνυμία του ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο,
γ) να απαγορεύει κάθε παραμόρφωση, περικοπή ή άλλη τροποποίηση του έργου του, καθώς και κάθε προσβολή του οφειλομένη στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό,
δ) να αποκτά πρόσβαση στο έργο του, έστω και αν το περιουσιακό δικαίωμα στο έργο ή η κυριότητα στον υλικό φορέα του έργου ανήκει σε άλλον,
ε) προκειμένου περί έργων λόγου ή επιστήμης, να υπαναχωρεί από συμβάσεις μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος ή εκμετάλλευσής του ή άδειας εκμετάλλευσής του εφόσον αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία της προσωπικότητάς του εξαιτίας μεταβολής στις πεποιθήσεις του ή στις περιστάσεις και με καταβολή αποζημίωσης στον αντισυμβαλλόμενο για τη θετική του ζημία.

Συγγενικά των παραπάνω δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας παρέχονται εκτός από τους πνευματικούς δημιουργούς και στους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες επί έργων του πνεύματος (λ.χ. ηθοποιοί, μουσικοί, τραγουδιστές, χορωδοί, χορευτές, καλλιτέχνες κουκλοθέατρου, θεάτρου σκιών, θεάματος ποικιλιών (βαριετέ) ή ιπποδρόμου (τσίρκου), στους παραγωγούς φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων, στους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς επί των εκπομπών τους και στους εκδότες επί των βιβλίων τους (8ο κεφάλαιο του νόμου).

Δικαστική Προστασία & Αποζημίωση

Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή συγγενικών δικαιωμάτων οι νόμιμοι φορείς τους μπορούν να προσφύγουν στα πολιτικά δικαστήρια με αίτημα (άρθρο 65 του νόμου) :

  • την αναγνώριση των δικαιωμάτων αυτών,
  • την άρση της προσβολής,
  • την παράλειψή της στο μέλλον, και
  • αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης.

Σύμφωνα με τον νόμο η αποζημίωση είναι επαυξημένη, καθώς δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά το νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης στην οποία παρανόμως προέβη ο αντίδικος. Επίσης, αντί για αποζημίωση μπορεί εναλλακτικά να ζητηθεί η καταβολή είτε του ποσού κατά το οποίο ο αντίδικος έγινε πλουσιότερος από την παράνομη εκμετάλλευση του έργου είτε του κέρδους που ο αντίδικος αποκόμισε από την εκμετάλλευση αυτή. Σε πολλές περιπτώσεις ενδεδειγμένη είναι και η προσφυγή σε προσωρινή δικαστική προστασία με την λήψη ασφαλιστικών μέτρων, τα οποία θα διασφαλίζουν όλα τα παραπάνω δικαιώματα (άρθρο 64 του νόμου).

Νομική Συμβουλή : Σε περίπτωση που είστε δημιουργός ή δικαιούχος πνευματικού έργου, επί του οποίου τρίτος προβαίνει σε ενέργειες οικειοποίησης ή/και οικονομικής εκμετάλλευσης, ενώ δεν έχετε παραχωρήσει σχετικό δικαίωμα ή δεν το έχετε κάνει αυτό εγγράφως ή προσβάλλεται το ηθικό σας δικαίωμα, προβείτε άμεσα σε κατάθεση αγωγής αλλά και, σε περιπτώσεις, σε ασφαλιστικά μέτρα στα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια, ζητώντας μεταξύ άλλων επαυξημένη αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης.

Περισσότερα
Νόμος 2121/1993 “Πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα” (ΦΕΚ 25/Α΄/ 04 – 03 – 1993)