Η Υποβολή Αναφοράς στον Συνήγορο του Πολίτη

Ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) αποτελεί ανεξάρτητη αρχή με αποστολή τη διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και των δημοσίων υπηρεσιών, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των ΝΠΔΔ και των ΝΠΙΔ, για την προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας. Ιδρύθηκε το 1997, ξεκίνησε τις εργασίες του τον Οκτώβριο του 1998 και μέχρι σήμερα έχει να επιδείξει σημαντικό έργο στην επίλυση προβλημάτων των πολιτών και στη γενικότερη βελτίωση της σχέσης κράτους – πολίτη.

Νομικό Πλαίσιο

Ο ΣτΠ ιδρύθηκε με τον Ν. 2477/1997. Ωστόσο, ο Ν. 2477/1997 αντικαταστάθηκε από τον Ν. 3094/2003, ο οποίος μέχρι σήμερα διέπει το νομικό καθεστώς της ανεξάρτητης αυτής Αρχής. Επίσης, το ΠΔ 273/1999 ορίζει τη λειτουργία της Αρχής και το αντικείμενο του κάθε Κύκλου δραστηριότητας.

Αντικείμενο Διερεύνησης

Ο Συνήγορος του Πολίτη ερευνά ατομικές διοικητικές πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες οργάνων των δημοσίων υπηρεσιών που παραβιάζουν δικαιώματα ή προσβάλλουν νόμιμα συμφέροντα φυσικών ή νομικών προσώπων. Ιδίως ερευνά τις περιπτώσεις, κατά τις οποίες όργανο δημόσιας υπηρεσίας, ατομικό ή συλλογικό, (άρθρο 3 § 3 του Ν. 3094/2003) :

  • προσβάλλει, με πράξη ή παράλειψη, δικαίωμα ή συμφέρον προστατευόμενο από το Σύνταγμα και τον νόμο,
  • αρνείται να εκπληρώσει συγκεκριμένη υποχρέωση που επιβάλλεται από τελεσίδικη ή προσωρινά εκτελεστή δικαστική απόφαση,
  • αρνείται να εκπληρώσει συγκεκριμένη υποχρέωση που επιβάλλεται από διάταξη νόμου ή από ατομική διοικητική πράξη,
  • ενεργεί ή παραλείπει νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια, κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διοίκησης και της διαφάνειας ή κατά κατάχρηση εξουσίας.

Δεν εμπίπτουν στο αντικείμενο διερεύνησης του ΣτΠ υποθέσεις που :

  1. Αφορούν διαφορές μεταξύ ιδιωτών.
  2. Αφορούν την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού των δημόσιων υπηρεσιών (άρθρο 3 § 2 του Ν. 3094/2003).
  3. Αφορούν την εθνική άμυνα και ασφάλεια (άρθρο 3 § 2 του Ν. 3094/2003).
  4. Αφορούν την κρατική ασφάλεια (άρθρο 3 § 2 του Ν. 3094/2003).
  5. Εκκρεμούν ενώπιον δικαστηρίου ή άλλης δικαστικής αρχής (άρθρο 3 § 4 του Ν. 3094/2003).
  6. Έχουν παρέλθει 6 μήνες από τότε που ο επιθυμών την προσφυγή πολίτης πληροφορήθηκε την τελευταία, σχετική με την υπόθεσή του, πράξη ή παράλειψη της διοίκησης και δεν προέβη σε καμία άλλη ενέργεια προς αυτήν (άρθρο 4 § 4 του Ν. 3094/2003).
  7. Η διοικητική ενέργεια έχει γεννήσει ή δημιουργήσει δικαιώματα και ευνοϊκές καταστάσεις υπέρ τρίτων, που ανατρέπονται μόνο με δικαστική απόφαση, εκτός αν προφανώς συντρέχει παρανομία ή αν τα δικαιώματα αυτά έχουν σχέση κατά το κύριο αντικείμενό τους με την προστασία του περιβάλλοντος (άρθρο 4 § 3 του Ν. 3094/2003).

Κατ’ εξαίρεση, ο ΣτΠ διερευνά διαφορές και μεταξύ ιδιωτών, όταν αυτές αφορούν :

  • Την προσβολή των δικαιωμάτων του παιδιού (άρθρο 3 § 1 του Ν. 3094/2003).
  • Την παραβίαση της αρχής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά α) την πρόσβαση στην απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εξέλιξης και στην επαγγελματική κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης με σκοπό την απασχόληση, β) τις συνθήκες και τους όρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής και γ) τα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης (Ν. 3896/2010, που ενσωματώνει τη σχετική Οδηγία 2006/54/ΕΚ).
  • Την παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης όλων των προσώπων χωρίς διάκριση λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, ηλικίας, αναπηρίας ή γενετήσιου προσανατολισμού (άρθρα 1 § 1 και 3 § 5 του Ν. 3094/2003, βλ. και Ν. 3896/2010, που ενσωματώνει τη σχετική Οδηγία 2006/54/ΕΚ).

Το έργο του ΣτΠ οργανώνεται στους εξής τέσσερις κύκλους δραστηριότητας (άρθρα 2 § 1 του ΠΔ 273/1999 και 1 § 1 του Ν. 3094/2003) :

α) Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,

β) Κοινωνικής Προστασίας (κοινωνική πολιτική, υγεία, ασφάλιση, πρόνοια, προστασία του παιδιού, των ηλικιωμένων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες),

γ) Ποιότητας Ζωής (περιβάλλον, πολεοδομία, χωροταξία, δημόσια έργα, πολιτισμός),

δ) Σχέσεων Κράτους – Πολίτη (πληροφόρηση και επικοινωνία, ποιότητα παρεχομένων υπηρεσιών, κακοδιοίκηση σε ΟΤΑ, ΔΕΚΟ, μεταφορές, επικοινωνίες, εργασία, βιομηχανία, ενέργεια, φορολογία, τελωνεία, δημοσιονομικά θέματα, εμπόριο και κρατικές προμήθειες, γεωργία και αγροτική πολιτική, παιδεία).

ε) Δικαιωμάτων του Παιδιού.

στ) Ισότητας των Φύλων.

Ελεγχόμενοι Φορείς

Οι ελεγχόμενοι φορείς, που εμπίπτουν στο πεδίο ελέγχου του ΣτΠ είναι οι εξής (άρθρο 3 § 1 του Ν. 3094/2003) :

  1. Οι δημόσιες υπηρεσίες του Δημοσίου. Εξαιρούνται οι υπουργοί και υφυπουργοί ως προς τις πράξεις που ανάγονται στη διαχείριση της πολιτικής λειτουργίας, τα θρησκευτικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, οι δικαστικές αρχές, οι στρατιωτικές υπηρεσίες ως προς τα θέματα, που αφορούν την εθνική άμυνα και ασφάλεια, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, οι υπηρεσίες του Υπουργείου Εξωτερικών για δραστηριότητες που ανάγονται στην εξωτερική πολιτική ή στις διεθνείς σχέσεις της Χώρας, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και οι ανεξάρτητες αρχές ως προς την κύρια λειτουργία τους.
  2. Οι δημόσιες υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού,
  3. Λοιπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου,
  4. Κρατικά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, δημόσιες επιχειρήσεις, επιχειρήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και επιχειρήσεις, των οποίων τη διοίκηση ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος (εξαιρούνται οι τράπεζες και το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών).
  5. Ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, που προσβάλλουν τα δικαιώματα του παιδιού ή την αρχή της ίσης μεταχείρισης.

Αρμοδιότητες

Ο ΣτΠ συνιστά έναν εξωδικαστικό ελεγκτικό μηχανισμό της δημόσιας διοίκησης, ο οποίος δεν εκδίδει εκτελεστές πράξεις, αλλά έχει ως σκοπό τη διαμεσολάβηση στις συγκρουσιακές σχέσεις κράτους – πολίτη, απευθύνοντας συστάσεις και προτάσεις προς τη διοίκηση. Κατά τη διερεύνηση μίας υπόθεσης ο ΣτΠ έχει τις εξής εξουσίες (άρθρο 4 § 5 του Ν. 3094/2003) :

α) Να ζητεί από τις δημόσιες υπηρεσίες κάθε πληροφορία, έγγραφο ή άλλο στοιχείο για την υπόθεση. Κατά την εξέταση εγγράφων και άλλων στοιχείων, που βρίσκονται στη διάθεση δημοσίων υπηρεσιών, δεν μπορεί να αντιταχθεί ο χαρακτηρισμός τους ως απορρήτων, εκτός εάν αφορούν την εθνική άμυνα, την κρατική ασφάλεια και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

β) Στις διαφορές μεταξύ ιδιωτών, που εμπίπτουν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του, να ζητεί, με ειδικά αιτιολογημένο έγγραφο του, από ιδιώτη που κατονομάζεται στην αναφορά, έγγραφα ή άλλα στοιχεία για την υπόθεση. Τα στοιχεία αυτά παρέχονται εφόσον δεν παραβιάζεται η νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Αν ο ιδιώτης αρνείται να παράσχει τα παραπάνω στοιχεία, ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή δημόσιας υπηρεσίας ή επαγγελματικού συλλόγου κατά περίπτωση, καθώς και της εισαγγελικής αρχής.

γ) Να εξετάζει πρόσωπα, να ενεργεί αυτοψία και να παραγγέλλει πραγματογνωμοσύνη.

Oλες οι δημόσιες υπηρεσίες οφείλουν να διευκολύνουν με κάθε τρόπο την έρευνα. Αρνηση λειτουργού ή υπαλλήλου ή μέλους διοίκησης να συνεργασθεί με τον ΣτΠ, κατά τη διεξαγωγή της έρευνας, συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα παράβασης καθήκοντος, για δε τα μέλη διοίκησης λόγο αντικατάστασής τους (άρθρο 4 § 11 του Ν. 3094/2003). Επιπλέον, λειτουργός ή υπάλληλος, ο οποίος αρνείται να συνεργαστεί με τον ΣτΠ με σκοπό να παρακωλύσει ή να αποτρέψει τη διεξαγωγή έρευνας, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Η ποινική δίωξη ασκείται κατόπιν υποβολής σχετικής έκθεσης από τον ΣτΠ προς τον αρμόδιο Εισαγγελέα (άρθρο 4 § 10 του Ν. 3094/2003).

Με την ολοκλήρωση της διερεύνησης μίας υπόθεσης ο ΣτΠ δύναται να καταλήγει στη σύνταξη πορίσματος ή ειδικής εκθέσεως, ιδίως στις περιπτώσεις παράκαμψης της νομιμότητας από τη διοίκηση (άρθρα 4 § 3 του ΠΔ 273/1999 και 4 § 6 του Ν. 3094/2003). Τα πορίσματα και οι προτάσεις της Αρχής δεν έχουν εκτελεστικό και κυρωτικό χαρακτήρα (ΣτΕ 2274/2003). Ως μέθοδο άτυπης κύρωσης ο ΣτΠ μπορεί επίσης να δημοσιοποιεί τη μη αποδοχή των προτάσεών του από τη διοίκηση, εφόσον κρίνει ότι τέτοια μη αποδοχή δεν αιτιολογείται επαρκώς (άρθρο 4 § 6 του Ν. 3094/2003). Κατά την έρευνα των υποθέσεων ο ΣτΠ έχει το δικαίωμα να ζητεί τη συνδρομή του Σώματος Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης ή άλλων ελεγκτικών σωμάτων της Διοίκησης (άρθρο 4 § 5 του Ν. 3094/2003). Στις δε περιπτώσεις άρνησης συνεργασίας δημοσίων υπηρεσιών με τον ΣτΠ, όπως όταν οι προτάσεις της Αρχής δεν τυγχάνουν ανταπόκρισης από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ο ΣτΠ έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη διενέργεια του πειθαρχικού ελέγχου από τις προϊστάμενες αρχές (άρθρο 4 § 11 του Ν. 3094/2003). Και όταν υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις αξιοποίνων πράξεων, όπως παράβασης καθήκοντος ή άλλων αδικημάτων διαπραττόμενων από δημόσιους λειτουργούς, ο ΣτΠ έχει την υποχρέωση να διαβιβάσει σχετική έκθεση στις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές (άρθρο 4 § 12 του Ν. 3094/2003).

Ειδικά στο πλαίσιο της αποστολής του ως φορέα για την παρακολούθηση και προώθηση της εφαρμογής της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών και πέραν των λοιπών κατά τον παρόντα νόμο αρμοδιοτήτων του, ο Συνήγορος του Πολίτη είναι αρμόδιος να παρέχει συνδρομή προς τα θύματα διακρίσεων λόγω φύλου, διαμεσολαβώντας με κάθε πρόσφορο τρόπο για την αποκατάσταση της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών. Εφόσον η διαμεσολάβηση αυτή δεν επιφέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα, ο Συνήγορος του Πολίτη διαβιβάζει το πόρισμα του στον καθ` ύλην αρμόδιο φορέα για την άσκηση της πειθαρχικής ή και κυρωτικής αρμοδιότητας, ο οποίος οφείλει να ενημερώσει περί αυτού τον Συνήγορο του Πολίτη (άρθρο 3 § 6 του Ν. 3094/2003).

Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της αποστολής του για την προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού, όταν η αναφορά στρέφεται κατά ιδιώτη, ο ΣτΠ προβαίνει σε όλες τις ενδεικνυόμενες ενέργειες, προκειμένου να εξαλειφθούν τα προβλήματα που έχουν τεθεί υπόψη του και προτείνει κάθε αναγκαίο μέτρο προστασίας. Ειδικότερα, όταν οι συνθήκες λειτουργίας ενός νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου προσβάλλουν τα δικαιώματα του παιδιού, μπορεί να προτείνει τα αναγκαία οργανωτικά και λειτουργικά μέτρα. Το νομικό πρόσωπο υποχρεούται να ενημερώσει τον Συνήγορο του Πολίτη για τα μέτρα που έχει λάβει ή προτίθεται να λάβει,, εντός της προθεσμίας που το έχει ταχθεί. Ο ΣτΠ μπορεί να δημοσιοποιήσει τη μη αποδοχή των προτάσεων του, εφόσον κρίνει ότι δεν αιτιολογείται επαρκώς (άρθρο 4 § 7 του Ν. 3094/2003).

Δικαίωμα των Πολιτών σε Υποβολή Αναφοράς στον ΣτΠ

Ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται κάθε θέματος που εμπίπτει στις αρμοδιότητές του, ύστερα από ενυπόγραφη αναφορά κάθε άμεσα ενδιαφερόμενου φυσικού ή νομικού προσώπου ή ενώσεως προσώπων. Ο Συνήγορος του Πολίτη δέχεται επίσης αναφορές από κάθε άμεσα ενδιαφερόμενο παιδί ή τον ασκούντα τη γονική μέριμνα ή συγγενή κατ` ευθεία γραμμή ή εκ πλαγίου έως το δεύτερο βαθμό, τον επίτροπο ή τον προσωρινό επίτροπο, καθώς και από τρίτο πρόσωπο που έχει άμεση αντίληψη παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού (άρθρο 4 § 1 του Ν. 3094/2003). Μπορεί μάλιστα να επιληφθεί υποθέσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του και αυτεπαγγέλτως ύστερα από εκτίμηση της σοβαρότητας του θέματος (άρθρο 4 § 2 του Ν. 3094/2003).

Σε θέματα δικαιωμάτων παιδιού, ως άμεσα ενδιαφερόμενος θεωρείται :

  • ο ασκών τη γονική μέριμνα του παιδιού, ενώ δεν απαιτείται να συναινούν για την κατάθεση της αναφοράς και οι δύο γονείς, ως φορείς της γονικής μέριμνας.
  • συγγενής του παιδιού,
  • επίτροπος του παιδιού, προσωρινός ή οριστικός,
  • τρίτος που έχει άμεση αντίληψη παραβίασης δικαιώματος του παιδιού.

Η αναφορά πρέπει (άρθρο 3 § 3 ΠΔ 273/1999) :

  1. να είναι έγγραφη, όχι όμως απαραίτητα στην Eλληνική γλώσσα.
  2. να είναι επώνυμη και υπογεγραμμένη.
  3. να προέρχεται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο ή νόμιμο πληρεξούσιο αυτού.
  4. να απευθύνεται ρητά στον Συνήγορο του Πολίτη, ζητώντας την παρέμβασή του (όχι απλή κοινοποίηση).
  5. να περιέχει στοιχεία επικοινωνίας, δηλαδή ταχυδρομική διεύθυνση και αριθμό τηλεφώνου.

Το όνομα και τα άλλα προσωπικά στοιχεία του προσώπου που καταθέτει αναφορά, εφόσον ζητηθεί εγγράφως, δύναται να μην ανακοινώνεται, εφόσον η διερεύνηση της αναφοράς είναι δυνατή χωρίς ανακοίνωση του ονόματος. Αν εκ των πραγμάτων η διερεύνηση δεν είναι δυνατή χωρίς ανακοίνωση του ονόματος, ο ενδιαφερόμενος ειδοποιείται ότι η αναφορά του θα τεθεί στο αρχείο, εφόσον ο ίδιος δεν συναινέσει εγγράφως στην ανακοίνωση του ονόματός του (άρθρο 4 § 2 του Ν. 3094/2003).

Η υποβολή της αναφοράς δεν αναστέλλει τις προβλεπόμενες από το νόμο προθεσμίες για την άσκηση ενδίκου μέσου ή βοηθήματος και δεν εξαρτάται από την παράλληλη αίτηση θεραπείας, ιεραρχικής προσφυγής ή ενδικοφανούς προσφυγής. Ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί, προτού επιληφθεί της υποθέσεως, να ζητήσει από τον ενδιαφερόμενο να ασκήσει διοικητική προσφυγή. Σε περίπτωση που ασκηθεί ενδικοφανής προσφυγή, ο Συνήγορος του Πολίτη δεν επιλαμβάνεται του θέματος πριν αποφασίσει το αρμόδιο όργανο ή παρέλθει άπρακτη προθεσμία τριών (3) μηνών από την άσκηση της προσφυγής.Ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να θέτει στο αρχείο αναφορά που κρίνεται προδήλως αόριστη, αβάσιμη ή ασκείται κατά τρόπο καταχρηστικό ή κατά παράβαση της αρχής της καλής πίστης (άρθρο 4 § 4 του Ν. 3094/2003).

Η υποβολή αναφοράς γίνεται ατελώς και δεν απαιτεί την παράσταση ή υπογραφή από δικηγόρο. Αναφορά μπορεί να κατατεθεί και ηλεκτρονικά μέσω του επισήμου ιστοτόπου του ΣτΠ.

Νομική Συμβουλή : Εφόσον αντιμετωπίζετε προβλήματα με τη διοίκηση, η υποβολή αναφοράς στον ΣτΠ είναι ένα ευχερές και δωρεάν μέσο, που έχετε στη διάθεσή σας, προκειμένου να αυξήσετε την πίεση για την επίλυση των προβλημάτων σας. Εντούτοις, η αναφορά στον ΣτΠ αφενός δεν αναστέλλει τις προθεσμίες προσφυγής στα διοικητικά δικαστήρια και αφετέρου δεν δύναται να ασκηθεί από κοινού με δικαστικές ενέργειες, οπότε συνίσταται μόνο εφόσον η επιλογή προσφυγής στη δικαιοσύνη έχει απορριφθεί ή είναι αδύνατη.

Περισσότερα

Συνήγορος του Πολίτη.

Ηλεκτρονική Υποβολή Αναφοράς στον ΣτΠ.

Ν. 3094/2003 “Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις” (ΦΕΚ 10/Α/22-01-2003).

ΠΔ 273/1999 “Κανονισμός Λειτουργίας του Συνηγόρου του Πολίτη” (ΦΕΚ 229/Α/03-11-1999).