Η Ποινική Προστασία από την Πειρατεία Ραδιοτηλεοπτικού Σήματος

Οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί παρουσιάζουν στο κοινό προγράμματα, τα οποία ως σύνολο έχουν αναμφισβήτητη οικονομική αξία. Για τον λόγο αυτόν το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας αναγνωρίζει στους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς δικαιώματα αποκλειστικής εκμετάλλευσης επί των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών τους. Τα δικαιώματα των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών επί των εκπομπών τους ονομάζονται συγγενικά, γιατί ομοιάζουν με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Έτσι, η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικού σήματος αναδεικνύεται σε αυτόνομο άυλο αγαθό, το οποίο είναι διαχωρισμένο από τυχόν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε προβαλλόμενα μέσω αυτού επιμέρους έργα (πχ ταινίες, σίριαλ) και χρήζει ξεχωριστής εμπορικής εκμετάλλευσης. Η προστασία όμως του νόμου δε σταματά εδώ. Με ειδική νομοθεσία προστατεύεται από τεχνολογικές παρακάμψεις η επιβολή από τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς τεχνολογικών μέτρων για την υπό όρους πρόσβαση στη μετάδοση των προγραμμάτων τους.

Νομικό Πλαίσιο
Η έννομη προστασία της ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης προβλέπεται στο άρθρο 48 του Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς και στο ΠΔ 343/2002, με το οποίο εναρμονίζεται η Ελληνική νομοθεσία στις διατάξεις της Οδηγίας 98/84 ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 1998 για τη νομική προστασία των υπηρεσιών που βασίζονται ή συνίστανται στην παροχή πρόσβασης υπό όρους [συνδρομητικές υπηρεσίες] (ΕΕ L 320/28.11.1998, σ. 54).

Επιπλέον, η ραδιοτηλεοπτική μετάδοση προστατεύεται και από διατάξεις διεθνών συνθηκών και Ενωσιακών Οδηγιών, που έχουν ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο. Ειδικότερα, στο άρθρο 13 της Διεθνούς Σύμβασης της Ρώμης (Ν. 2054/1992), στη Διεθνή Σύμβαση των Βρυξελλών (Ν. 1994/1991), στις σχετικές διατάξεις της Συμφωνίας TRIPs (Ν. 2290/1995) καθώς και στις Ενωσιακές Οδηγίες 2006/115/ΕΕ, 93/83/ΕΚ, και 2001/29/ΕΚ, ενώ υπό διαπραγμάτευση βρίσκεται σχέδιο Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία του Ραδιοτηλεοπτικού Σήματος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ).

Συγγενικά Δικαιώματα Ραδιοτηλεοπτικών Σταθμών & Ποινική Προστασία
Οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί έχουν το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν (άρθρο 48 του Ν. 2121/1993) :

  1. την αναμετάδοση των εκπομπών τους με οποιονδήποτε τρόπο, όπως ηλεκτρομαγνητικά κύματα, δορυφόροι, καλώδια,
  2. την παρουσίαση στο κοινό των εκπομπών τους σε χώρους όπου η είσοδος επιτρέπεται με εισιτήριο, την εγγραφή των εκπομπών τους σε υλικούς φορείς ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, είτε οι εκπομπές αυτές μεταδίδονται ενσυρμάτως είτε ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής μετάδοσης,
  3. την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους που μεταδίδονται ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής μετάδοσης,
  4. τη διανομή στο κοινό των υλικών φορέων με την εγγραφή των εκπομπών τους, μέσω πώλησης ή με άλλους τρόπους. Το δικαίωμα διανομής δεν αναλώνεται εντός της Κοινότητας, όσον αφορά τους υλικούς φορείς με την εγγραφή των εκπομπών, εκτός από την περίπτωση της πρώτης πώλησης εντός της Κοινότητας που πραγματοποιείται από τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του,
  5. την εκμίσθωση και το δημόσιο δανεισμό του υλικού φορέα με την εγγραφή των εκπομπών τους. Τα δικαιώματα αυτά δεν αναλώνονται από οποιαδήποτε πώληση ή άλλη πράξη διανομής του ως άνω υλικού φορέα,
  6. τη διάθεση στο κοινό, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στην υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους, όπου και όταν ο ίδιος επιλέγει. Το δικαίωμα αυτό δεν αναλώνεται με οποιαδήποτε πράξη διάθεσης στο κοινό με την έννοια της παρούσας ρύθμισης

Αντικείμενο των συγγενικών αυτών δικαιωμάτων είναι η ραδιοτηλεοπτική εκπομπή, δηλαδή το μεταδιδόμενο ραδιοτηλεοπτικό σήμα. Η διάρκεια προστασίας των συγγενικών αυτών δικαιωμάτων ανέρχεται σε πενήντα (50) έτη μετά την πρώτη μετάδοση μιας εκπομπής είτε αυτή μεταδίδεται ενσυρμάτως είτε ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής ή οποιουδήποτε άλλου είδους μετάδοσης, και η οποία υπολογίζεται από την 1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του γενεσιουργού γεγονότος (άρθρο 52 ε του Ν. 2121/1993). Τα συγγενικά δικαιώματα των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών υπόκεινται ευθέως στους περιορισμούς των άρθρων 20, 22 και 23 και κατ’ αναλογία στους περιορισμούς των άρθρων 21 και 24 του Ν. 2121/1993.

Οι πράξεις προσβολής των συγγενικών δικαιωμάτων των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών τιμωρούνται ποινικά. Προβλέπεται συγκεκριμένα ότι τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 2.900 – 15.000 ευρώ όποιος χωρίς την άδεια των δικαιούχων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών προβαίνει στις ακόλουθες πράξεις (άρθρο 66 § 2 δ΄ του Ν. 2121/1993) :

  • αναμεταδίδει τις εκπομπές τους με οποιονδήποτε τρόπο,
  • παρουσιάζει στο κοινό τις εκπομπές τους σε χώρους όπου η είσοδος επιτρέπεται με εισιτήριο,
  • εγγράφει τις εκπομπές τους σε υλικούς φορείς ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, είτε οι εκπομπές αυτές μεταδίδονται ενσυρμάτως είτε ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής μετάδοσης,
  • προβαίνει σε άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει, της υλικής ενσωμάτωσης των εκπομπών τους,
  • προβαίνει σε διανομή στο κοινό των υλικών φορέων με την εγγραφή των εκπομπών τους,
  • εκμισθώνει τον υλικό φορέα με την εγγραφή των εκπομπών τους,
  • διαθέτει στο κοινό, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση, όπου και όταν ο ίδιος επιλέγει, στην υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους.

Με τις παραπάνω διατάξεις ο Ν. 2121/1993 τυποποιεί ως ποινικά αδικήματα τις πράξεις αναμετάδοσης, παρουσίασης, εγγραφής, αναπαραγωγής, διανομής ή εκμίσθωσης υλικών φορέων και διάθεσης στο κοινό των εκπομπών – δηλαδή του περιεχομένου αυτού καθεαυτού του προγράμματος – των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Αντίθετα, οι ποινικά κολάσιμες πράξεις του άρθρου 66 § 2 Δ΄ του Ν. 2121/1993 δεν αφορούν την πράξη «διαμοιρασμού κλειδιών αποκωδικοποίησης» για την παράνομη πρόσβαση σε προστατευόμενες συνδρομητικές υπηρεσίες, δηλαδή αλγορίθμων αποκωδικοποίησης, η οποία δεν ενέχει την οποιουδήποτε είδους μετάδοση της ίδιας της τηλεοπτικής εκπομπής / προγράμματος και τυποποιείται σε άλλο νομοθέτημα, δηλαδή στο ΠΔ 383/2002, που ενσωματώνει τη σχετική Ενωσιακή Οδηγία 98/84/ΕΚ.

Προστασία Ραδιοτηλεοπτικού Σήματος από Αποκωδικοποίηση & Ποινική Προστασία
Προκειμένου να καταστεί εμπορεύσιμο, το σήμα συνδρομητικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών παρέχεται κατά κανόνα κωδικοποιημένο μαζί με τα τεχνολογικά «κλειδιά αποκωδικοποίησης». Εξαιτίας όμως της μεγάλης εμπορικής αξίας του ραδιοτηλεοπτικού σήματος διαρκώς αναπτύσσονται τεχνικές προσπέλασης της τεχνολογικής αυτής προστασίας, με τις οποίες καθίσταται δυνατό το «ξεκλείδωμά» και, συνεπώς, η χωρίς πληρωμή πρόσβαση και χρήση του. Για τους λόγους αυτούς με ειδική Ενωσιακή νομοθεσία, που έχει ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο, η υπό όρους προσβάσιμη υπηρεσία παροχής ραδιοτηλεοπτικού σήματος προστατεύεται από τεχνικές παράκαμψης με ποινικές κυρώσεις.

Έτσι, προστατεύεται από τον νόμο οποιαδήποτε από τις ακόλουθες υπηρεσίες, εφόσον η παροχή της γίνεται έναντι αμοιβής και βάσει πρόσβασης υπό όρους (άρθρο 2 § α’ του ΠΔ 343/2002) :

  • Η τηλεοπτική μετάδοση, δηλαδή κάθε ασύρματη ή όχι, απ` ευθείας, η μέσω δορυφόρου, με κώδικα ή και χωρίς, μετάδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων που προορίζονται για το κοινό. Περιλαμβάνει τη διαβίβαση, προγραμμάτων μεταξύ επιχειρήσεων με σκοπό την αναμετάδοσή τους στο κοινό. Δεν περιλαμβάνει τις υπηρεσίες επικοινωνιών που παρέχουν με προσωπική κλήση, πληροφορίες ή άλλες εξυπηρετήσεις, όπως τις υπηρεσίες τηλεαντιγράφων , τις τράπεζες ηλεκτρονικών δεδομένων και λοιπές παρεμφερείς υπηρεσίες, εφόσον με τις υπηρεσίες αυτές δεν μεταδίδονται οπτικοακουστικά έργα οποιασδήποτε μορφής (άρθρο 2 περ. α` του Π.Δ 100/2000).
  • Η ραδιοφωνική μετάδοση, δηλαδή η με οποιαδήποτε τεχνική μέθοδο και μέσο μετάδοση ραδιοφωνικών προγραμμάτων προς το κοινό.
  • Κάθε υπηρεσία της κοινωνίας των πληροφοριών, δηλαδή οποιαδήποτε υπηρεσία που συνήθως παρέχεται έναντι αμοιβής, με ηλεκτρονικά μέσα εξ αποστάσεως και κατόπιν προσωπικής επιλογής ενός αποδέκτη υπηρεσιών. Ως εξ αποστάσεως χαρακτηρίζεται μία υπηρεσία που παρέχεται χωρίς τα συμβαλλόμενα μέρη να είναι ταυτόχρονα παρόντα. Με ηλεκτρονικά μέσα παρέχεται μία υπηρεσία που παρέχεται στην αφετηρία της και γίνεται αποδεκτή στον προορισμό της μέσω εξοπλισμών ηλεκτρονικής επεξεργασίας (συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής συμπίεσης) ή αποθήκευσης δεδομένων και η οποία παρέχεται, διαβιβάζεται και λαμβάνεται εξ ολοκλήρου μέσω τηλεφωνικής γραμμής, ραδιοφωνικής μετάδοσης, οπτικής ίνας ή με άλλα ηλεκτρομαγνητικά μέσα. Τέλος, κατόπιν συγκεκριμένης παραγγελίας ενός αποδέκτη υπηρεσιών παρέχεται μία υπηρεσία με μετάδοση δεδομένων κατόπιν συγκεκριμένης παραγγελίας (άρθρο 2 του ΠΔ 39/2001).
  • Οποιαδήποτε υπηρεσία παροχής πρόσβασης υπό όρους στις προαναφερθείσες υπηρεσίες.

Πρόσβαση υπό όρους υφίσταται όταν με τη συνδρομή οποιουδήποτε τεχνικού μέτρου ή/και διάταξης η πρόσβαση στην προστατευόμενη υπηρεσία σε καταληπτή μορφή παρέχεται μετά από προηγούμενη ειδική έγκριση (άρθρο 2 § β’ του ΠΔ 343/2002). Επιπλέον, συσκευή για την πρόσβαση υπό όρους χαρακτηρίζεται ως οποιοσδήποτε εξοπλισμός ή λογισμικό που έχει σχεδιαστεί ή προσαρμοστεί κατά τρόπο που να καθιστά δυνατή την πρόσβαση σε μία προστατευόμενη υπηρεσία σε καταληπτή μορφή (άρθρο 2 § γ’ του ΠΔ 343/2002).

Η χωρίς άδεια τεχνολογική παράκαμψη, πρόσβαση και χρήση του σήματος των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών τιμωρείται ποινικά. Προβλέπεται συγκεκριμένα ότι τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) μηνός και χρηματική ποινή από πεντακόσια (500) έως δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ όποιος ασκεί στην Ελληνική επικράτεια τις ακόλουθες δραστηριότητες (άρθρο 4 και 5 § 1 του ΠΔ 383/2002) :

  • η κατασκευή, εισαγωγή, διανομή, πώληση, εκμίσθωση ή κατοχή παράνομων συσκευών για εμπορικούς σκοπούς,
  • εγκατάσταση, συντήρηση ή αντικατάσταση παράνομων συσκευών για εμπορικούς σκοπούς,
  • η χρήση μεθόδων εμπορικής επικοινωνίας (λ.χ. καταχώρηση ή μετάδοση σχετικών διαφημιστικών μηνυμάτων) για την προώθηση των παράνομων συσκευών ή των προαναφερθεισών δραστηριοτήτων.

Ως παράνομη συσκευή ορίζεται κάθε εξοπλισμός ή λογισμικό που έχει σχεδιαστεί ή προσαρμοστεί ώστε να επιτρέπει στον κάτοχό του την πρόσβαση σε προστατευόμενη υπηρεσία σε καταληπτή μορφή, χωρίς την έγκριση του φορέα που κατέχει την άδεια παροχής της προστατευόμενης υπηρεσίας (άρθρο 2 § δ΄ του ΠΔ 383/2002).

Περισσότερα
Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ).
Ελληνικός Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
ΠΔ 343/2002 (ΦΕΚ 284/Α/22-11-2002).