Νομική Προστασία από μη Ζητηθείσες (spam) Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες μέσω SMS / MMS

Όλο και πιο συχνά λαμβάνουμε SMS / MMS, τα οποία διαφημίζουν προϊόντα και υπηρεσίες, δίχως να έχουμε δώσει τη συγκατάθεσή μας για κάτι τέτοιο ή να έχουμε παραχωρήσει σε τρίτους τον αριθμό κινητής μας τηλεφωνίας. Μολονότι η άμεση διαφήμιση μέσω σύντομων γραπτών μηνυμάτων και μηνυμάτων πολυμέσων (SMS/MMS) δύναται υπό όρους να είναι μία απολύτως νόμιμη εμπορική δραστηριότητα, στις περισσότερες των περιπτώσεων οι προϋποθέσεις του νόμου δεν τηρούνται. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει μία σειρά από δικαιώματα και μέσα προστασίας.

Ορισμός

Ως μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία σύντομων γραπτών μηνυμάτων και μηνυμάτων πολυμέσων (spam SMS/MMS) ορίζεται στον νόμο η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών μέσω των παραπάνω μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με ή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς δίχως ο συνδρομητής να έχει συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς (άρθρο 11 παρ. 1 Ν. 3471/2006).

Το Νομικό Πλαίσιο

Η μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω SMS / MMS ρυθμίζεται στο Ελληνικό δίκαιο από τις γενικές διατάξεις περί προστασίας της προσωπικότητας (άρθρα 9Α Συντάγματος, 57 – 59 και 914 επ. ΑΚ) και από τις ειδικότερες διατάξεις του άρθρου 11 του Νόμου 3471/2006, ο οποίος ενσωμάτωσε στην Ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2002/58/ΕΚ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων επικοινωνίας για τις ανάγκες αποστολής μη ζητηθεισών ηλεκτρονικών επικοινωνιών μέσω SMS / MMS ρυθμίζεται από τον Νόμο 2471/1997, ο οποίος ενσωμάτωσε στην Ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 1995/46/ΕΚ για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Στις περιπτώσεις που η μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω SMS / MMS έχει και εμπορικό χαρακτήρα, ρυθμίζεται περαιτέρω με τις σχετικές διατάξεις του νόμου 2251/1994 περί προστασίας των καταναλωτών και του Προεδρικού Διατάγματος 131/2003. Αν τέτοια επικοινωνία συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό, δύναται να εφαρμοστούν και τα σχετικά άρθρα του ν.δ. 146/1914, που δίνουν υπό προϋποθέσεις το δικαίωμα αποζημίωσης σε θιγέντες ανταγωνιστές.

Νομική Προστασία

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία η αποστολή σύντομων γραπτών μηνυμάτων (SMS) και μηνυμάτων πολυμέσων (MMS) επιτρέπεται χωρίς τη συγκατάθεση του αποδέκτη (σύστημα opt – out), εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (i) τα στοιχεία επικοινωνίας έχουν αποκτηθεί νομίμως στο πλαίσιο προηγούμενης επαφής με τον αποδέκτη και (ii) ο αποστολέας οφείλει να παρέχει στον αποδέκτη τη δυνατότητα να ασκεί το δικαίωμα αντίρρησης με τρόπο εύκολο και σαφή, και αυτό σε κάθε μήνυμα (άρθρα 5 παρ. 2 ε΄, 13 παρ. 1 και 3, 19 παρ. 4 δ΄ Ν. 2472/1997 σε συνδυασμό με άρθρο 11 παρ. 3 ν. 3471/2006).

Για να είναι νόμιμη η συλλογή και επεξεργασία από τον αποστολέα των στοιχείων επικοινωνίας (βλ. αριθμός κινητής τηλεφωνίας) του αποδέκτη, πρέπει είτε να έχει πραγματοποιηθεί με τη συγκατάθεση του αποδέκτη είτε χωρίς αυτή υπό την προϋπόθεση ότι τα δεδομένα προέρχονται από άλλες νόμιμες πηγές και συλλέχθηκαν με το σκοπό της άμεσης διαφήμισης. Αν έχει δοθεί συγκατάθεση, αυτή πρέπει να είναι ελεύθερη, ειδική και ρητή. Ειδική είναι η συγκατάθεση, αν ο λήπτης έχει προηγουμένως ενημερωθεί ότι παραχωρεί τον αριθμό κινητής τηλεφωνίας του για το σκοπό της άμεσης διαφήμισης επικοινωνίας, για τα δεδομένα ή τις κατηγορίες αυτών που θα αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας, τους αποδέκτες ή τις κατηγορίες αυτών, στους οποίους τυχόν αποσταλούν τα δεδομένα καθώς και τα στοιχεία του υπευθύνου επεξεργασίας (άρθρο 2 ια΄ Ν. 2472/1997).

Σε περίπτωση που οι μη ζητηθείσες επικοινωνίες έχουν εμπορικό χαρακτήρα, ο αποδέκτης – καταναλωτής απολαμβάνει την επιπρόσθετη προστασία των σχετικών διατάξεων του Ν. 2251/1994 περί προστασίας των καταναλωτών. Με βάση τον νόμο αυτόν μία μη ζητηθείσα εμπορική επικοινωνία μπορεί υπό προϋποθέσεις να κριθεί ως αθέμιτη εμπορική πρακτική και επομένως ως απαγορευμένη, στις περιπτώσεις που είναι αντίθετη προς τις απαιτήσεις επαγγελματικής ευσυνειδησίας και στρεβλώνει ουσιωδώς ή ενδέχεται να στρεβλώσει ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά του μέσου καταναλωτή, στον οποίο φθάνει ή στον οποίο απευθύνεται το προϊόν (άρθρο 9γ παρ. 2 του Ν. 2251/1994). Ειδικότερα, απαγορεύονται μη ζητηθείσες εμπορικές επικοινωνίες που έχουν επιθετικό χαρακτήρα, δηλαδή όσες χρησιμοποιούν παρενόχληση ή καταναγκασμό, και, ως εκ τούτου, παρεμποδίζουν ή ενδέχεται να παρεμποδίσουν σημαντικά την ελευθερία επιλογής ή συμπεριφοράς του μέσου καταναλωτή (άρθρο 9ζ΄ του Ν. 2251/1994). Τέτοιες επιθετικές εμπορικές επικοινωνίες είναι, μεταξύ άλλων, η συνεχής και ανεπιθύμητη άγρα πελατών μέσω τηλεφώνου, φαξ ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων μέσων εξ αποστάσεως καθώς και η ένταξη σε διαφήμιση άμεσης πιεστικής πρόσκλησης προς τα παιδιά να αγοράσουν ή να πείσουν τους γονείς τους ή άλλα ενήλικα άτομα να τους αγοράσουν διαφημιζόμενα προϊόντα (άρθρο 9η του Ν. 2251/1994).

Μέσα Έννομης Προστασίας

Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής των σχετικών διατάξεων κάθε αποδέκτης μη ζητηθείσας επικοινωνίας έχει τα εξής μέσα έννομης προστασίας :

i. Κατόπιν στάθμισης κόστους – οφέλους και προσωπικής απόφασης αίτηση στους παρόχους σταθερής και κινητής τηλεφωνίας για την απόσυρση των δεδομένων από τους σχετικούς δημόσιους καταλόγους.
ii. Αίτηση προς τον αποστολέα για την ανάκληση της συγκατάθεσης, αν τέτοια έχει στο παρελθόν δοθεί.
iii. Αίτηση προς τον αποστολέα για την πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα του αποδέκτη, που έχουν τύχει επεξεργασίας.
iv. Αίτηση προς τον αποστολέα για την διαγραφή των προσωπικών δεδομένων του αποδέκτη, που ο πρώτος έχει συλλέξει.
v. Προσφυγή στην ΑΠΔΠΧ με αίτημα την επιβολή προστίμου.
vi. Καταγγελία στον Συνήγορο του Καταναλωτή και στην Γενική Γραμματεία Καταναλωτή.
vii. Σε περίπτωση που ο αποδέκτης έχει υποστεί οικονομική ζημία ή/και ηθική βλάβη, άσκηση αγωγής αποζημίωσης στα αρμόδια δικαστήρια.

Νομική Συμβουλή : Ορισμένες πρακτικές μη ζητηθείσας εμπορικής επικοινωνίας, ιδίως όσες προκαλούν έντονη ενόχληση ή ανησυχία ή προϋποθέτουν συλλογή και επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, πληρούν τις προϋποθέσεις περί πρόκλησης ηθικής βλάβης στον αποδέκτη αυτών. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι δυνατή η επιδίκαση αποζημίωσης από τα αρμόδια δικαστήρια.

Νομοθεσία

Ν. 2251/1994 περί προστασίας του καταναλωτή.

Ν. 2472/1997 για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Ν. 3471/2006 για την προστασία προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες.

ΠΔ 131/2003 σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας

Απόφαση 26/2004 της ΑΠΔΠΧ για την νόμιμη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για τους σκοπούς της άμεσης εμπορίας ή διαφήμισης.

Οδηγία 2/2011 της ΑΠΔΠΧ για την ηλεκτρονική συγκατάθεση στο πλαίσιο του άρθρου 11 του ν. 3471/2006.