Τι Προβλέπουν Σύνταγμα και Εκλογική Νομοθεσία για τις Επαναληπτικές Εκλογές

Οι εκλογές της 6ης Μαΐου ανέδειξαν μία Βουλή επτά κομμάτων, κανένα από τα οποία δεν συγκεντρώνει ποσοστό ψήφων, για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις το Σύνταγμα προβλέπει ειδική διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης μέσω διερευνητικών εντολών στους αρχηγούς των πρώτων τριών κομμάτων. Αν η διαδικασία αυτή καταστεί απρόσφορη, τότε προκηρύσσεται η διενέργεια επαναληπτικών εκλογών.

Στα πλαίσια αυτά αποκτά ιδιαίτερο κοινωνικό ενδιαφέρον το τι ακριβώς προβλέπει το Σύνταγμα και ο εκλογικός νόμος για τις επαναληπτικές εκλογές.

Η Διαδικασία των Διερευνητικών Εντολών
Από την ημερομηνία της διενέργειας των γενικών βουλευτικών εκλογών η νέα Βουλή οφείλει να συγκληθεί σε σώμα και να εκλέξει κυβέρνηση και πρωθυπουργό μέσα σε τριάντα ημέρες (41 παρ. 3, 53 παρ. 1 Σ). Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ΠτΔ) προκηρύσσει με διάταγμα επαναληπτικές εκλογές.

Σε περίπτωση που κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία στη νεοεκλεγείσα Βουλή, ο ΠτΔ παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή, για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής (37 παρ. 2 Σ). Αν το πρώτο σε ψήφους κόμμα αδυνατεί να συμφωνήσει με άλλα κόμματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης, που να διαθέτει την εμπιστοσύνη της Βουλής, ο ΠτΔ παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει κι αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες (37 παρ. 3 Σ).

Αν οι διερευνητικές εντολές στα τρία πρώτα κόμματα δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς όλων των κομμάτων, προκειμένου να εξετασθεί για ακόμη μία φορά το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης. Αν και σε αυτή την περίπτωση επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης, που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, ο ΠτΔ επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής με μοναδικό σκοπό τη διενέργεια επαναληπτικών εκλογών. Σε περίπτωση αποτυχίας ο ΠτΔ αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει επαναληπτικές εκλογές (37 παρ. 3 Σ).

Η Διεξαγωγή των Επαναληπτικών Βουλευτικών Εκλογών
Οι επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές διεξάγονται μέσα σε τριάντα ημέρες από την αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης μέσω διερευνητικών εντολών κατόπιν προκήρυξής τους με διάταγμα του ΠτΔ, που προσυπογράφεται από το μεταβατικό Υπουργικό Συμβούλιο (37 παρ. 3 Σ).

Καθώς οι επαναληπτικές εκλογές διενεργούνται μέσα χρονικό διάστημα κατώτερο των δεκαοκτώ μηνών από τις προηγούμενες, εφαρμόζεται σε αυτές η διάταξη της εκλογικής νομοθεσίας που προβλέπει την εκλογή βουλευτών με λίστα και όχι με σταυρό προτίμησης (άρθρο 72 ΠΔ 26/2012 σε συνδ. με ΠΔ 152/1985).

Για τον καθορισμό των βουλευτικών εδρών εφαρμόζεται και στις επαναληπτικές εκλογές η πρόβλεψη του ισχύοντος εκλογικού νόμου για την επιπλέον παραχώρηση πενήντα (50) εδρών στο πρώτο σε ψήφους κόμμα (βλ. άρθρο 6 παρ. 2α Ν. 3231/2004, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1παρ. 1 Ν. 3636/2008).

Τέλος, αν οι εκλογές διεξαχθούν μετά την 31η Μαΐου, η κατανομή του αριθμού των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας στις επαναληπτικές αυτές εκλογές θα πρέπει να οριστεί εκ νέου με προεδρικό διάταγμα, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη το νόμιμο πληθυσμό κάθε περιφέρειας, όπως αυτός καταμετρήθηκε με την τελευταία μόλις προ ενός έτους απογραφή (54 παρ. 2 Σ). Το προεδρικό όμως αυτό διάταγμα δεν έχει ακόμη εκδοθεί. Είναι έτσι πιθανό contra constitutionem οι εκλογές να γίνουν με βάση τις υφιστάμενες κατανομές.

Συμπεράσματα
Στις επόμενες ημέρες ο ΠτΔ θα απευθύνει διερευνητικές εντολές στους αρχηγούς των κομμάτων της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ. Αν αυτοί μέσα στο μέγιστο χρονικό διάστημα των εννιά (9) ημερών αποτύχουν στο να σχηματήσουν κυβέρνηση, που να λάβει 151 ψήφους στη νεοεκλεγείσα Βουλή, ο ΠτΔ θα διορίσει μεταβατική κυβέρνηση και θα προκηρύξει επαναληπτικές εκλογές μέσα στο μέγιστο χρονικό διάστημα των τριάντα (30) ημερών. Οι επαναληπτικές αυτές εκλογές θα διεξαχθούν με βάση τον ισχύοντα εκλογικό νόμο (Σκανδαλίδη – Παυλόπουλου) και θα έχουν τα χαρακτηριστικά, που αναφέρθηκαν παραπάνω. Αυτονόητο είναι ότι οι επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές δύνανται να επαναληφθούν και δεύτερη φορά μέχρι τον σχηματισμό κυβέρνησης με εμπιστοσύνη της Βουλής.

Περισσότερα
Σύνταγμα
“Εκλογικός Νόμος Σκανδαλίδη” (3231/2004, ΦΕΚ 45/Α’/11.02.2004).
“Εκλογικός Νόμος Παυλόπουλου” (3636/2008, ΦΕΚ 11/Α’/01.02.2008).
Κωδικοποίηση Εκλογικής Νομοθεσίας (ΠΔ 26/2012, ΦΕΚ 57/Α’/15.03.2012)